Perz właściwy - charakterystyka rośliny
Perz właściwy (łac. Elymus repens) jest pospolitą rośliną polną z rodziny wiechlinowatych. Rośnie na całej półkuli północnej, w klimacie kontynentalnym i subkontynentalnym. Uznawana jest za uciążliwy chwast i zwalczana przez rolników wszelkimi sposobami. To roślina bardzo wytrzymała, rośnie nawet na nieużytkach i glebach słabych, z wyjątkiem może skrajnie suchych. Wygrywa konkurencję o światło i wodę z wieloma innymi roślinami, dlatego nie ma dobrej opinii. Na pola uprawne może się dostać wraz z zanieczyszczonym ziarnem siewnym, może też rozmnażać się wegetatywnie.
Perz właściwy jako roślina zielarska
Surowcem zielarskim jest kłącze. Pozyskuje się go wiosną lub jesienią. Kłącze perzu zbiera się zwykle przy okazji prac rolniczych i oczyszczania pól. Zebrane myjemy i suszymy w przewiewnym miejscu. Kłącze perzu jest błyszczące, żółtawe, jasnobrunatne lub żółtawobrunatne, ma grubość od 2 do 3 mm i długość nawet 1 metra. Nie ma zapachu, natomiast w smaku jest słodkawe. Po wysuszeniu cięte jest na mniejsze kawałki.
Kłącze perzu - składniki bioaktywne
Głównym składnikiem pozostaje trytycyna. Jest to polisacharyd pokrewny inulinie. W kłączu perzu zidentyfikowano takie składniki jak:
- polisacharydy (trytycyna)
- monosacharydy (fruktoza, glukoza, alkohole cukrowe - mannitol i inozytol)
- śluz
- olejek eteryczny (monoterpeny, seskwiterpeny)
- flawonoidy (rutyna, baikaleina, hiperozyd)
- kwas krzemowy, krzemiany
- kwasy organiczne (m.in. kwas jabłkowy, kwas glikolowy)
- saponiny
- steroidy
- lektyny
- wanilina
- związki mineralne (żelazo, cynk)
- kwasy fenolowe
- witaminy z grupy B i witaminę C
Kłącze perzu - właściwości i zastosowanie
Niegdyś kłącze perzu zalecano jako środek moczopędny przy chorobach pęcherza i kamicy, a także jako lek na kaszel, który miał łagodzić podrażnienie oskrzeli. Medycyna ludowa wykorzystywała odwar z kłącza do leczenia zaparć, a także gruźlicy, zapalenia stawów, wrzodów, czyraków. Ponadto zmielone kłącze służyło do wypieku chleba (dodawano go do mąki) i domowej produkcji piwa.
Ekstrakt z kłącza perzu ma działanie przeciwzapalnie. Ponadto zauważono jego działanie lekko przeczyszczające, żółciopędne i moczopędne, przeciwbakteryjne i przeciwgorączkowe.
Odwar z kłączy perzu obecnie stosuje się pomocniczo przy kilku schorzeniach. Wchodzi też w skład różnych mieszanek ziołowych, w tym dla diabetyków.
Działanie moczopędne naparu z kłącza perzu wykorzystuje się do leczenia zapaleń pęcherza moczowego, cewki moczowej, w także przy zapaleniu i przeroście gruczołu krokowego i przy stanach zapalnych dróg moczowych. Dzięki działaniu na bakterie pomaga zwalczać zakażenia dróg moczowych.
Uważa się także, że kłącze jest pomocne przy chorobach metabolicznych i obniża poziom cholesterolu we krwi. Ze względu na obecność fruktozy może być stosowane przez diabetyków. Picie naparu z kłącza pomaga ponadto przy podrażnieniach górnych dróg oddechowych. Obecny w roślinie śluz łagodzi stan zapalny.
Przy zaburzeniach przemiany materii picie naparu z kłącza perzu pomaga w wypróżnieniach ze względu na obecność dwóch związków: polisacharydu i mannitolu. Ponadto pomocny jest przy zatruciach.
Kłącze perzu może być także stosowane jako prebiotyk. Znajdująca się w większych ilościach w kłączach perzu trytycyna zaliczana jest do polifruktozanów, czyli złożonych cukrów zbudowanych z fruktozy. Podobnie jak inulina i inne niskocząsteczkowe fruktooligosacharydy, praktycznie nie jest wchłaniana w jelicie cienkim. Niestrawiona trafia więc do jelita grubego, gdzie dba o utrzymanie prawidłowej flory jelitowej. Polifruktozany uważane są za rozpuszczalny błonnik pokarmowy.
Kłącze perzu przygotowane w formie odwaru wspomaga leczenie schorzeń będących efektem niewłaściwej przemiany materii, a więc zaparć, trądziku czy otyłości. Działa bowiem przeczyszczająco i reguluje pracę układu pokarmowego.
Jak stosować kłącze perzu
To zioło przygotowuje się w postaci odwaru. Zatem zioła zalewa się wodą o temperaturze pokojowej, a następnie podgrzewa przez 10-30 minut w temperaturze wyższej niż 90 stopni. Następnie należy odwar go przecedzić i uzupełnić wrzącą wodą, którą przelewamy przez odcedzony materiał.
