Perz właściwy (łac. Elymus repens) jest pospolitą rośliną polną z rodziny wiechlinowatych. Rośnie na całej półkuli północnej, w klimacie kontynentalnym i subkontynentalnym. Uznawana jest za uciążliwy chwast i zwalczana przez rolników wszelkimi sposobami. To roślina bardzo wytrzymała, rośnie nawet na nieużytkach i glebach słabych, z wyjątkiem może skrajnie suchych. Wygrywa konkurencję o światło i wodę z wieloma innymi roślinami, dlatego nie ma dobrej opinii. Na pola uprawne może się dostać wraz z zanieczyszczonym ziarnem siewnym, może też rozmnażać się wegetatywnie.
Surowcem zielarskim jest kłącze. Pozyskuje się go wiosną lub jesienią. Kłącze perzu zbiera się zwykle przy okazji prac rolniczych i oczyszczania pól. Zebrane myjemy i suszymy w przewiewnym miejscu. Kłącze perzu jest błyszczące, żółtawe, jasnobrunatne lub żółtawobrunatne, ma grubość od 2 do 3 mm i długość nawet 1 metra. Nie ma zapachu, natomiast w smaku jest słodkawe. Po wysuszeniu cięte jest na mniejsze kawałki.
Głównym składnikiem pozostaje trytycyna. Jest to polisacharyd pokrewny inulinie. W kłączu perzu zidentyfikowano takie składniki jak:
Niegdyś kłącze perzu zalecano jako środek moczopędny przy chorobach pęcherza i kamicy, a także jako lek na kaszel, który miał łagodzić podrażnienie oskrzeli. Medycyna ludowa wykorzystywała odwar z kłącza do leczenia zaparć, a także gruźlicy, zapalenia stawów, wrzodów, czyraków. Ponadto zmielone kłącze służyło do wypieku chleba (dodawano go do mąki) i domowej produkcji piwa.
Ekstrakt z kłącza perzu ma działanie przeciwzapalnie. Ponadto zauważono jego działanie lekko przeczyszczające, żółciopędne i moczopędne, przeciwbakteryjne i przeciwgorączkowe.
Odwar z kłączy perzu obecnie stosuje się pomocniczo przy kilku schorzeniach. Wchodzi też w skład różnych mieszanek ziołowych, w tym dla diabetyków.
Działanie moczopędne naparu z kłącza perzu wykorzystuje się do leczenia zapaleń pęcherza moczowego, cewki moczowej, w także przy zapaleniu i przeroście gruczołu krokowego i przy stanach zapalnych dróg moczowych. Dzięki działaniu na bakterie pomaga zwalczać zakażenia dróg moczowych.
Uważa się także, że kłącze jest pomocne przy chorobach metabolicznych i obniża poziom cholesterolu we krwi. Ze względu na obecność fruktozy może być stosowane przez diabetyków. Picie naparu z kłącza pomaga ponadto przy podrażnieniach górnych dróg oddechowych. Obecny w roślinie śluz łagodzi stan zapalny.
Przy zaburzeniach przemiany materii picie naparu z kłącza perzu pomaga w wypróżnieniach ze względu na obecność dwóch związków: polisacharydu i mannitolu. Ponadto pomocny jest przy zatruciach.
Kłącze perzu może być także stosowane jako prebiotyk. Znajdująca się w większych ilościach w kłączach perzu trytycyna zaliczana jest do polifruktozanów, czyli złożonych cukrów zbudowanych z fruktozy. Podobnie jak inulina i inne niskocząsteczkowe fruktooligosacharydy, praktycznie nie jest wchłaniana w jelicie cienkim. Niestrawiona trafia więc do jelita grubego, gdzie dba o utrzymanie prawidłowej flory jelitowej. Polifruktozany uważane są za rozpuszczalny błonnik pokarmowy.
Kłącze perzu przygotowane w formie odwaru wspomaga leczenie schorzeń będących efektem niewłaściwej przemiany materii, a więc zaparć, trądziku czy otyłości. Działa bowiem przeczyszczająco i reguluje pracę układu pokarmowego.
To zioło przygotowuje się w postaci odwaru. Zatem zioła zalewa się wodą o temperaturze pokojowej, a następnie podgrzewa przez 10-30 minut w temperaturze wyższej niż 90 stopni. Następnie należy odwar go przecedzić i uzupełnić wrzącą wodą, którą przelewamy przez odcedzony materiał.