Szacuje się, że na świecie na raka jelita grubego zapada rocznie około 2,2 mln osób, a 1,1 mln umiera. W Polsce co roku wykrywa się 19 tysięcy nowych przypadków zachorowań, umiera 11 tys. ludzi. W większości rozwiniętych krajów liczba zgonów z powodu tej choroby co prawda spada dzięki skuteczniejszym metodom leczenia, ale niepokojąco rośnie liczba nowych przypadków.
Choroba rozwija się stopniowo przez ponad 15 lat, a na jej przebieg znaczący wpływ ma styl życia - uważają naukowcy, którzy dokonali przeglądu badań z lat 1980-2019, dotyczących wpływu czynników dietetycznych i leczniczych na ryzyko pojawienia się raka jelita grubego. Wzięto pod uwagę 80 metaanaliz opartych na wielu badaniach klinicznych i obserwacyjnych. Wykluczono te, które dotyczyły osób z wysokim ryzykiem zachorowania na raka grubego, aby skoncentrować się na związku pomiędzy dietą a rozwojem choroby.
Rak jelita grubego a niektóre leki
Wiele badań wskazuje, że zażywanie codziennie niewielkich ilości aspiryny zmniejsza ryzyko pojawienia się raka jelita grubego. Przy niskich dawkach (75 mg/dzień) ryzyko rozwoju tej choroby obniżyło się o 14-29 procent. Niektóre badania pokazywały także, że zażywanie niesteroidowych leków przeciwzapalnych, takich jak paracetamol wiązało się prawdopodobnie z dużo mniejszym ryzykiem zachorowania na raka jelita grubego, wynoszącym od 26 do 43 proc.
Nie udało się jednoznacznie ocenić roli statyn (leki obniżające poziom cholesterolu we krwi). Badania obserwacyjne pokazywały, że mają pozytywny wpływ, ale nie potwierdziły tego dane kliniczne.
Jakie składniki spożywcze mogą chronić przed rakiem jelita grubego?
Niższe o 23 proc. ryzyko zachorowania wiązało się z codziennym spożywaniem co najmniej 255 mg magnezu (w porównaniu z najniższym spożyciem). Zauważono też, że wysokie dawki kwasu foliowego obniżają ryzyko rozwoju choroby o 12-15 proc.
Korzystne są także produkty mleczne. Naukowcy zauważyli, że obniżały ryzyko rozwoju raka jelita grubego o 13-19 procent. Przy czym - zastrzegają autorzy - nie daje się jednoznacznie określić, jakie to produkty i w jakich ilościach winny być spożywane, aby pełniły funkcję ochronną. Potrzebne są dalsze badania na ten temat.
Błonnik zmniejszał ryzyko choroby o 22-43 proc., a spożywanie owoców i warzyw aż o 52 proc., przy czym im więcej było tego typu składników w diecie, tym lepszy był ochronny efekt. Zauważono też, że soja może działać korzystnie (zmniejszyła ryzyko rozwoju choroby o 8-15 proc.).
Składniki, które nie chronią przed rakiem jelita grubego
Nie znaleziono natomiast dowodów na ochronne działanie witaminy E, C lub multiwitaminy, a także betakarotenu czy selenu ani witaminy D, samej lub w połączeniu z wapniem. Podobnie nie potwierdzono ochronnego działania herbaty, czosnku, cebuli, kawy i kofeiny, ryb, kwasów omega 3. Niejednoznaczne wyniki dotyczyły witamin A i witamin z grupy B. Natomiast wysokie spożycie wapnia nie chroniło przed chorobą.
Jakie składniki diety zdecydowanie szkodzą?
Przede wszystkim czerwone mięso i mięso przetworzone. Badania obserwacyjne pokazały, że tego typu dieta mięsna zwiększa ryzyko rozwoju raka jelita grubego o 12-21 procent. Wzrost ryzyka o 10-30 proc. przypada na każde 100 g czerwonego mięsa zjadanego co dzień.
Ponadto szkodliwy jest alkohol. Im wyższe spożycie, tym większe ryzyko - dowiodły badania. Nawet 1-2 drinki dziennie już są niebezpieczne.
Autorami opracowania są naukowcy z kilku instytucji naukowych we Francji, Kanadzie i Holandii, a wyniki opublikowano w czasopiśmie "Gut".
Źródła: MedicalXpress.com, Gut, British Medical Journal
