Gotu kola (wąkrota azjatycka) - charakterystyka ogólna
Wąkrota azjatycka (Centella asiatica L.) jest pachnącą, wieloletnią rośliną z rodziny baldaszkowatych Umbelliferae (Apiaceae). Rodzaj Centella obejmuje 33 gatunki, które znajdziemy w tropikalnych i subtropikalnych regionach świata. Rośnie w takich krajach i regionach jak Chiny, Indie, Indonezja, Malezja, Sri Lanca, Madagaskar, Australia, Centralna i Południowa Afryka, Środkowa i Południowa Ameryka. Nazwa łacińska wywodzi się od słowa centum, czyli sto, ponieważ bardzo obficie się rozrasta.
Gotu kola lubi miejsca wilgotne, nasłonecznione, zatem chętnie porasta brzegi zbiorników wodnych, ale można ją spotkać także na stanowiskach zacienionych. W górach rośnie do wysokości 700 m n.p.m. Jest niską, płożącą się rośliną z drobnymi listkami. Korzeń wąkroty azjatyckiej rośnie pionowo w głąb gleby.
Jest uprawiana jako roślina przyprawowa i farmakologiczna na całym świecie, a także jako źródło olejków eterycznych. Przemysł zielarski wykorzystuje część naziemną oraz całą roślinę.
Gotu kola - składniki biologiczne czynne
Składniki obecne w roślinie uzależnione są od podłoża, na którym rośnie, od nawadniania, rodzaju gleby i warunków środowiskowych. W roślinie znajdują się m.in. takie związki chemiczne jak:
- saponiny triterpenowe
- monoterpeny
- seskwiterpeny
- związki poliacetylenowe
- flawonoidy
- cukry proste: glukoza, ramnoza
- witaminy: A, C, E, K
- magnez
Gotu kola jako roślina lecznicza w przeszłości
Gotu kola była od wieków wykorzystywana w medycynie ajurwedyjskiej i chińskiej. Hindusi uważali, że jej przyjmowanie odmładza i ma dobroczynny wpływ na mózg, poprawiając przede wszystkim pamięć. Miała też służyć do łagodzenia depresji. Ajurweda zaleca gotu kolę na choroby skórne, a także na zapalenia dróg moczowych i kłopoty z układem pokarmowym.
Podobnie cenią sobie gotu kolę Chińczycy. Roślina ma pomagać także przy czerwonce, żółtaczce, obniżać gorączkę, wspierać pracę układu pokarmowego.
Gotu kola - właściwości i zastosowanie
Roślina ma właściwości przeciwbakteryjne, przeciwzapalne, przeciwgrzybicze, przeciwwirusowe. Wykazano ponadto jej działanie przeciwcukrzycowe, przeciwutleniające, radioprotekcyjne, przeciwwrzodowe oraz cytotoksyczne. Gotu kola chroni skórę i działa gojąco na rany, ponieważ wydaje się zwiększać produkcję kolagenu. Ma też działanie immunomodulujące, a ponadto uważa się, że poprawia pamięć.
Zewnętrznie gotu kolę używa się jako leku na oparzenia, blizny oraz rozstępy. Natomiast zażywana wewnętrznie zdaje się zmniejszać stany zapalne i obniżać ciśnienie krwi. Gotu kola zwiększa produkcję kolagenu, dlatego też może być pomocna w leczeniu oparzeń drugiego stopnia, ponieważ przyspiesza gojenie się skóry. Wyciągi z rośliny stosowane zewnętrznie oraz wewnętrznie są ponadto pomocne w redukcji bliznowcówi.
Niektóre dowody wskazują, że wyciąg z gotu koli działa korzystnie w przypadku takich chorób jak niewydolność żylna, spowodowana słabym krążeniem krwi. Zauważono, że przyjmowanie preparatu przez 4-8 tygodni poprawia krążenie i zmniejsza obrzęk nóg. Ponadto preparaty w gotu koli są pomocne w zapobieganiu zakrzepom i wspierają krążenie krwi w małych naczyniach krwionośnych, przez co zmniejszają zatrzymywanie płynu u osób z cukrzycą.
Wyciąg z gotu koli może być korzystny dla osób cierpiących na miażdżycę, zmniejsza ilość odkładających się w żyłach płytek miażdżycowych i obniża tym samym ryzyko zawału serca lub udaru mózgu.
Gotu kola - skutki uboczne, interakcje z lekami
Gotu kola przyjmowana wewnętrznie do ośmiu tygodni jest bezpieczna, natomiast zewnętrznie do 12 miesięcy. Może jednak powodować nudności i bóle brzucha, zdarza się ponadto, że wywołuje problemy z wątrobą. Stosowana na skórę może spowodować zaczerwienienie i świąd.
Nie wolno tych ziół przyjmować w okresie ciąży i karmienia piersią. Nie ma bowiem badań potwierdzających ich bezpieczeństwo w tym okresie. Ponadto nie powinno się stosować gotu koli przy schorzeniach wątroby.
Przed zabiegami chirurgicznymi należy zaprzestać przyjmowanie gotu koli na co najmniej dwa tygodnie przedtem. Wchodzi bowiem w interakcję z lekami nasennymi i uspokajającymi oraz innymi, zwykle stosowanymi podczas i po operacji, co może wywołać nadmierną senność.
Źródło: ScienceDirekt, WebMD.com
