Karczochy - to jedna z najstarszych roślin uprawnych na świecie. Co wiemy o karczochu?
Karczoch zwyczajny (po łacinie Cynara scolymus) to wieloletnia roślina należąca do rodziny astrowatych. Jej ojczyzną jest basen Morza Śródziemnego, ale obecnie jest uprawiania także w innych rejonach świata, takich jak Ameryka czy Europa, w miejscach gdzie panuje cieplejszy klimat.
W kuchni pełni rolę warzywa, mimo iż w rzeczywistości to rodzaj ostu. Jada się jego kwiatostany po usunięciu stwardniałych łusek, dno kwiatostanu, fragment łodygi i mięsiste końce łusek. Karczochy można gotować, piec, grilować albo smażyć. Ma niewiele kalorii, niską zawartość tłuszczu, znajdziemy w nich natomiast kwas foliowy, witaminy C oraz K, minerały, takie jak magnez, potas i żelazo. Średniej wielkości ugotowany karczoch ma około 60 kcal, około 4 gramów białka oraz 7 gramów błonnika.
Karczochy należą do jednych z najbardziej zasobnych w przeciwutleniacze warzyw. A to dzięki takim związkom jak polifenole (kwas chlorogenowy, cynaryna, 7-O-rutinozyd luteoliny, 7-O-glukozyd luteoliny).
Karczoch jako roślina lecznicza
Od niepamiętnych czasów ekstrakty z karczocha, pozyskiwane z różnych części rośliny: z liści, owoców, kwiatów, korzeni, uznawane były za lecznicze. Od XVII wieku uważa się karczochy za rośliny pomocne w schorzeniach wątroby. Współcześnie także ceni się tę roślinę jako surowiec zielarski, którym jest liść karczocha (Cynarae folium), który suszy się i rozdrabnia lub wyciska z nich sok.
Karczoch jest wykorzystywany do produkcji preparatów leczniczych i suplementów diety. Badania zapoczątkowane jeszcze w ubiegłym wieku potwierdziły prozdrowotne właściwości ekstraktów z karczocha. Wykazano, że działa pobudzająco na wątrobę i woreczek żółciowy. Odkryto także inne właściwości terapeutyczne karczocha: działanie hipolipemizujące (wpływa na poziom cholesterolu we krwi), przeciwutleniające oraz hipoglikemizujące (obniża poziom glukozy we krwi).
Sok z karczocha - jakie ma właściwości?
- Sok z karczocha może obniżać poziom złego cholesterolu LDL we krwi i zwiększyć poziom dobrego cholesterolu HDL.
Dzieje się tak dzięki zawartości luteoliny (flawonoid), przeciwutleniacza mającego zapobiegać tworzeniu się złogów złego cholesterolu w naczyniach krwionośnych. Uważa się również, że ekstrakt z liści karczocha jest w stanie mobilizować organizm do wydajniejszego przetwarzania cholesterolu, co prowadzi do obniżenia jego ogólnego poziomu w organizmie.
- Sok z karczocha może być pomocny w obniżaniu ciśnienia krwi
Nie do końca wiadomo, w jaki sposób sok z karczocha działa regulująco na ciśnienie krwi, niemniej jednak dostępne są badania, wykonane na niewielkich co prawda grupach, które to dokumentują. Istnieje domniemanie, że ma to związek z enzymem eNOS, którego produkcję wspiera prawdopodobnie jeden ze składników soku z karczocha. Enzym eNOS odpowiada bezpośrednio za rozszerzanie naczyń krwionośnych. Karczochy to bogate źródło potasu, a to jeden z minerałów powiązanych z ciśnieniem krwi.
- Sok z karczocha ma też poprawiać stan wątroby
Ekstrakt ma udowodnione działanie na wątrobę, którą chroni przed uszkodzeniami i wspiera jej odnowę. Zwiększa ponadto produkcję żółci, co ma znaczenie w procesie usuwania toksyn z organizmu. Uważa się, że ochronne działanie soku z karczocha na wątrobę odpowiadają takie przeciwutleniacze, jak cynaryna oraz sulimaryna.
Wstępnie potwierdzono, że sok z karczocha może chronić wątrobę przed uszkodzeniem, a nawet złagodzić objawy niealkoholowej stłuszczeniowej choroby wątroby, niemniej jednak potrzebne są dalsze badania nad tym zagadnieniem - postulują autorzy badań, które dostępne są w wyszukiwarce PubMed.gov.
- Sok z karczocha to pomoc dla układu pokarmowego
Wszystko za sprawą sporej ilości błonnika, który znajdziemy w tym warzywie. Jest to głównie inulina, działająca jak prebiotyk, czyli wspierająca rozwój przyjaznej dla organizmu flory jelitowej, co zmniejsza ryzyko zaparć czy biegunek, ale także ryzyko rozwoju nowotworów jelita.
Ponadto sok z karczocha łagodzi objawy niestrawności, w tym wzdęcia, nudności i zgagę. Zawarta w karczochu cynaryna wspiera produkcję żółci, przyspiesza perystaltykę jelit i poprawia trawienie tłuszczów.
- Sok z karczocha łagodzi objawy zespołu jelita drażliwego
Kilka badań z udziałem chorych na zespół jelita drażliwego wskazało na potencjał soku z karczocha, jako środka łagodzącego chorobę. Niektóre związki w nim zawarte mają bowiem właściwości przeciwskurczowe, działają korzystnie na bakterie jelitowe oraz zmniejszają stan zapalny. Postuluje się dalsze badania na ten temat.
- Sok z karczocha pomaga obniżyć poziom cukru we krwi
Nie do końca wiadomo, w jakim stopniu i dlaczego ekstrakt z karczocha wydaje się obniżać poziom glukozy we krwi. Być może chodzi o wpływ soku na enzym rozkładający skrobię na glukozę o nazwie alfa-glukozydaza, ale to zagadnienie wymaga dalszych badań - zastrzegają naukowcy.
- Sok z karczocha może mieć działanie przeciwnowotworowe
Istnieją dowody, że ekstrakt z karczocha spowolnił wzrost raka, ale badania prowadzone były tylko na zwierzętach oraz w warunkach laboratoryjnych. Za działanie przeciwnowotworowe może być odpowiedzialna obecna w karczochu rutyna,kwercetyna, sylimaryna oraz kwas galusowy. Nie ma jednak jeszcze badań na ludziach, zatem to tylko przypuszczenie.
Sok z karczocha - dawkowanie, przeciwwskazania, skutki uboczne
Zazwyczaj producent tego suplementu zaleca od 300 do 640 mg soku dziennie (10-20 ml trzy razy na dzień), ale najlepiej zastosować się do wskazań opisanych na opakowaniu. Skutki uboczne są rzadkie i ogólnie uważa się, że jest to bezpieczny preparat, jeśli jest stosowany zgodnie z zaleceniami.
Sok z karczocha zawiera skoncentrowane związki obecne w warzywie. Dlatego przeciwwskazania do spożycia dotyczą przede wszystkim ekstraktu, a nie samego warzywa.
Musimy pamiętać, że niektórzy ludzie mogą być uczuleni na związki, obecne w soku. Ponadto nie wiadomo, jak działa na kobiety w ciąży i karmiące piersią, zatem z ostrożności powinny go unikać. Karczochów nie mogą spożywać osoby z niedrożnością dróg żółciowych lub kamieniami żółciowymi.
Pamiętajmy, że sok z karczocha jest suplementem, to znaczy że nie zastępuje racjonalnej diety, lecz jest tylko jej uzupełnieniem.
Źródła: PubMed.gov, Biological Trace Element Research, healthline.com
