Zbyt pó¼no lub nieprawid³owo zdiagnozowany z³o¶liwy zespó³ neuroleptyczny mo¿e prowadziæ do powa¿nych konsekwencji, a nawet do ¶mierci pacjenta.
Z³o¶liwy zespó³ neuroleptyczny – przyczyny
Z³o¶liwy zespó³ neuroleptyczny wystêpuje u osób, u których stosowana jest terapia z wykorzystaniem leków przeciwpsychotycznych. S± one wykorzystywane miêdzy innymi w terapii takich chorób jak schizofrenia oraz ró¿nego rodzaju psychozy, w przebiegu których u pacjenta wystêpuj± omamy, zaburzenia ¶wiadomo¶ci, zaburzenia aktywno¶ci lub urojenia. Powik³ania mog± byæ wywo³ane za¿ywaniem neuroleptyków takich jak:
- Chlorpromazyna,
- Haloperidol,
- Flufenazyna,
- Kwetiapina,
- Klozapina,
- Risperidon.
ZZN mog± wywo³ywaæ równie¿ niektóre leki przeciwwymiotne, przeciwdepresyjne lub przeciwdrgawkowe, a tak¿e po³±czenia pewnych leków.
NMS wystêpuje zazwyczaj na pocz±tku terapii, gdy pacjent zaczyna przyjmowanie leków albo w przypadku, gdy dojdzie do gwa³townego odstawienia leku, a nastêpnie pacjent ponownie zacznie go za¿ywaæ. Powodem mo¿e byæ tak¿e zbyt szybkie zwiêkszenie dawki leku albo podanie ¶rodka w postaci domiê¶niowej. Powik³ania tego typu wystêpuj± znacznie czê¶ciej u osób w wieku pomiêdzy 20. a 40. rokiem ¿ycia, ale notowane by³y przypadki zachorowania u niemowl±t, dzieci, a tak¿e osób starszych. Jest to choroba niezwykle rzadka, pojawia siê maksymalnie u 3 proc. pacjentów leczonych ¶rodkami przeciwpsychotycznymi. Mechanizm wystêpowania ZZN nie zosta³ do koñca poznany, jednak wiadomo, ¿e w przypadku komplikacji tego typu dochodzi do zablokowania transmisji dopaminergicznej w uk³adzie nigrostriatalnym.
Z³o¶liwy zespó³ neuroleptyczny – objawy
NMS daje szereg charakterystycznych objawów, które mo¿na podzieliæ na trzy grupy – zaburzenia motoryczne, zaburzenia ze strony uk³adu autonomicznego oraz zaburzenia ¶wiadomo¶ci. Do zaburzeñ motorycznych zalicza siê:
- Nadmierne spowolnienie lub pobudzenie,
- Mimowolne ruchy,
- Zaburzenia napiêcia miê¶ni,
- Dr¿enie,
- Katalepsja woskowa,
- Napady drgawkowe.
Najczêstszymi zaburzeniami ze strony uk³adu autonomicznego s±:
- Zaburzenia rytmu serca,
- Wahania ci¶nienia,
- Nadmierna potliwo¶æ,
- Duszno¶ci,
- Podwy¿szenie temperatury cia³a,
- Problemy z oddychaniem,
- ¦linotok,
- Pojawienie siê zmian skórnych,
- Pieczenie i ból podczas oddawania moczu,
- Nietrzymanie moczu i ka³u.
Zaburzenia ¶wiadomo¶ci, jakie mog± wystêpowaæ w przebiegu ZZN, to miêdzy innymi majaczenie, przymglenie, os³upienie, zaburzenia mowy, a nawet ¶pi±czka.
Z³o¶liwy zespó³ neuroleptyczny – diagnoza
Zdiagnozowanie z³o¶liwego zespo³u neuroleptycznego jest niezwykle trudne, poniewa¿ zespó³ ten wystêpuje bardzo rzadko i daje objawy, które mog± ¶wiadczyæ o wielu innych problemach zdrowotnych. Do postawienia diagnozy konieczne jest zró¿nicowanie ZZN miêdzy innymi od udaru cieplnego, chorób, w przebiegu których pojawia siê wysoka gor±czka, prze³omu tarczycowego,tê¿ca, ogólnoustrojowego zaka¿enia, zespo³u abstynencyjnego oraz ostrej porfirii.
W wynikach badañ laboratoryjnych krwi u osób, u których wyst±pi³ ZZN, odnotowuje siê podwy¿szenie liczby leukocytów, zwiêkszenie aktywno¶ci aminotransferaz i fosfokinazy kreatyninowej. W badaniu moczu obserwuje siê z kolei zwiêkszenie poziomu mioglobiny.
ZZN jest niezwykle gro¼nym powik³aniem, poniewa¿ u oko³o 5-20 proc. pacjentów prowadzi do ¶mierci, która nastêpuje, gdy dochodzi do zaburzeñ funkcjonowania uk³adu oddechowego,uk³adu kr±¿enia lub niewydolno¶ci nerek. Zazwyczaj objawy pojawiaj± siê gwa³townie i stan chorego szybko siê pogarsza, w zwi±zku z czym bardzo wa¿ne jest sprawne postawienie diagnozy i natychmiastowe rozpoczêcie leczenia.
Je¿eli dojdzie do rozpoznania ZZN konieczne jest natychmiastowe zaprzestanie stosowania leku, który wywo³a³ taki stan. Wdra¿ane jest równie¿ leczenie objawowe (przede wszystkim wyrównywanie poziomu elektrolitów, nawadnianie oraz obni¿anie gor±czki), które ma na celu zapobiegaæ powik³aniom. Poza tym, pacjentowi podaje siê leki obni¿aj±ce napiêcie miê¶niowe oraz agoni¶ci dopaminy. Leczenie trwa zazwyczaj oko³o dwóch tygodni i jest przeprowadzane na oddziale psychiatrycznym lub oddziale intensywnej terapii. Terapia jest d³u¿sza w przypadku osób z uszkodzeniem mózgu, a tak¿e u pacjentów, u których stosowane by³y neuroleptyki o przed³u¿onym dzia³aniu.
