Stany (zaburzenia) lękowe: przyczyny, objawy. Jak sobie radzić ze stanami lękowymi

Stany (zaburzenia) lękowe to narastające i zaburzające codzienne funkcjonowanie uczucie nadmiernego i nieadekwatnego do rzeczywistości uczucie niepokoju, strachu. Najczęściej przybierają postać uogólnionych zaburzeń lękowych, zespołu lęku napadowego oraz fobii. Stany lękowe wymagają na ogół pomocy lekarza specjalisty oraz odpowiedniej terapii.

Stany (zaburzenia) lękowe - kiedy strach staje się patologiczny?

Zwykły, odczuwany co jakiś czas przez każdego z nas lęk, związany z różnymi trudnościami, na jakie napotykamy w życiu, nie jest jeszcze powodem do niepokoju. Prawdziwe stany lękowe to coś więcej niż zwykłe przejściowe martwienie się. Zaburzenia lękowe niełatwo mijają i mają tendencję do ciągłego narastania, zaburzając trwale życie osoby, wpływając na życie rodzinne, zawodowe, relacje z innymi ludźmi itd.

Stany (zaburzenia) lękowe dzieli się na kilka rodzajów, w zależności od objawów. Są to: uogólnione zaburzenia lękowe, zespół lęku napadowego, a także najróżniejsze fobie.

Stany (zaburzenia) lękowe: uogólnione zaburzenia lękowe - symptomy 

Uogólnione zaburzenia lękowe (ang. generalized anxiety disorder, GAD) to stale odczuwany nadmierny lęk i zamartwianie się, nieadekwatne do przyczyn, trwające co najmniej sześć miesięcy. Zamartwiać się można różnymi rzeczami, takimi jak dla przykładu zdrowie, relacje międzyludzkie, praca, codzienne zajęcia itp. Przy czym istotne jest to, że ten lęk nie ma konkretnej przyczyny.

Objawy obejmują:

• nadmierne napięcie nerwowe, drażliwość, nieadekwatne reagowanie do sytuacji
• trudności z koncentracją, tzw. "pustka umysłu"
• szybkie męczenie się
• napięcie mięśni
• problemy ze snem, bezsenność, trudności z zasypianiem, częste przebudzenia
• objawy somatyczne, takie jak drżenie mięśni, kołatanie serca, bóle głowy, nadmierne pocenie się

Uogólnione zaburzenia lękowe niosą ze sobą znaczne trudności w funkcjonowaniu społecznym.

Stany (zaburzenia) lękowe: zespół lęku napadowego - symptomy

Osoby z zespołem leku napadowego mają powtarzające się co jakiś czas ataki paniki, ogromnego strachu, pojawiające się szybko i trwające nawet godzinę, ale narastające i osiągające szczyt w kilka minut. Może do nich dojść zupełnie niespodziewanie, pozornie bez przyczyny. Czasem jednak to reakcja na jakiś obraz, zdarzenie lub myśl.

Podczas takiego ataku paniki pojawia się zazwyczaj:

• kołatanie serca, przyspieszenie tętna
• drżenie ciała, dreszcze
• uczucie drętwienia ciała
• uczucie duszności, wrażenie duszenia się
• ból i ucisk w klatce piersiowej
• pocenie się
• uczucie narastającego gorąca
• lęk przed katastrofą, śmiercią
• lęk przed utratą kontroli nad samym sobą
• depersonalizacja

Osoby doświadczające lęku napadowego obawiają się kolejnego ataku, dlatego robią wszystko, aby uniknąć sytuacji wyzwalającej panikę. Stąd już o krok od agorafobii, czyli strachu przed pojawieniem się w miejscach publicznych oraz stały lęk przed następnym atakiem.

Stany (zaburzenia) lękowe: zaburzenia związane z fobiami

Fobia to odczuwanie intensywnego strachu przed pewnymi rzeczami i sytuacjami, zupełnie nieadekwatne do rzeczywistego zagrożenia. Właściwie każda rzecz lub sytuacja może stać się przyczyną fobii, stąd nieograniczona liczba przykładów.

Fobie dzieli się na dwie kategorie:

• specyficzne - lęk przed zwierzętami, obiektami, sytuacjami społecznymi, takimi jak zamknięte pomieszczenia czy windy, lęk przed zranieniem i krwią, chorobami lub śmiercią, lęk wysokości, lęk przez lataniem, agorafobia itd.
• sytuacyjne - lęk przed wykonaniem konkretnej czynności na oczach innych osób

Objawy fobii to ataki strachu, paniki w obliczu sytuacji lub przedmiotu, który jest przedmiotem fobii. Taka osoba odczuwa często zawroty głowy, ma uczucie duszności, oblewa się potem, czasem nawet traci przytomność. Fobie mają podstawy psychologiczne. Mogą wynikać z wcześniejszego niedobrego doświadczenia, czyli mieć charakter wyuczony.

Stany (zaburzenia) lękowe: czynniki ryzyka

Uważa się, że za zaburzeniami lękowymi stoją zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Mówi się zatem o następujących czynnikach ryzyka:

• narażenie na stresujące i negatywne sytuacje w dzieciństwie, ale także w dorosłym życiu
• określony temperament, nieśmiałość, hamowanie behawioralne w dzieciństwie
• skłonności dziedziczne do zaburzeń lękowych oraz choroby psychiczne w rodzinie
• choroby somatyczne, takie jak zaburzenia pracy tarczycy, zaburzenia rytmu serca
• nadmiar kofeiny, leków lub nadużywanie alkoholu, narkomania

Stany (zaburzenia) lękowe: jakie są sposoby na radzenie sobie ze stanami lękowymi

Stany lękowe leczy się na ogół przy pomocy psychoterapii, często w powiązaniu z lekami. Wybór sposobu leczenia zależy od lekarza, ponieważ mnogość zaburzeń lękowych, ich przyczyny indywidualne oraz skala są bardzo różne.

Najczęstsze metody leczenia obejmują:

• psychoterapię
• terapię behawioralno-poznawczą
• leki przeciwlękowe (np. benzodiazepiny), przeciwdepresyjne oraz beta-blokery (w celu złagodzenia objawów somatycznych, takich jak drżenie, nadmierne bicie serca itp.)
• grupy wsparcia, grupy samopomocowe
• techniki zarządzania stresem i medytacja