Zatoka esowata - czym jest, jak jest zbudowana, możliwe schorzenia

Zatoka esowata jest jedną ze struktur leżących wewnątrz czaszki, w której gromadzi się krew żylna. Jest ona uwypukleniem opony twardej mózgowia. Najpoważniejszym schorzeniem, które dotyczy zatoki esowatej jest zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej. Jest to groźna choroba, która stanowi zagrożenie dla życia chorego. Jak przebiega ta choroba i jakie daje objawy? Jak się ją rozpoznaje i na czym polega leczenie?

Zatoka esowata – czym jest?

Zatoka esowata jest jedną z zatok żylnych opony twardej, czyli układu żylnych przestrzeni, które położone są w jamie czaszki. Zatoki tego typu są odpowiednikiem układu żylnego kanału, w którym znajduje się rdzeń kręgowy i zbudowane są ze struktur jednej z opon mózgowych, a dokładniej opony twardej. Ma ona niezwykle delikatne struktury, które są ułożone w sąsiedztwie wyrostka sutkowatego. W rejonie wyrostka sutkowatego, zatoka jest pokryta warstwą kostną, w której obecne są komórki sutkowate. Zatoka ta umiejscowiona jest przy powierzchni wewnętrznej skalistej części kości skroniowej. Zatoka esowata jest niesymetryczna, zwykle jest lepiej rozwinięta po prawej stronie. U niektórych osób zatoka esowata ma nieprawidłowy przebieg, co jest istotne podczas wszelkich operacji przeprowadzanych w rejonie uszu. Jeżeli przednia ściana zatoki esowatej zachodzi na boczną powierzchnię jamy sutkowej, mówi się o przodowaniu zatoki esowatej, które występuje częściej z prawej strony.

Inne wady związane z budową tej zatoki to uwypuklenie, zdwojenie czy niewykształcenie zatoki esowatej. Wszelkie tego typu anomalie w budowie zatoki są niezwykle istotne podczas operacji przeprowadzanych w tym obszarze.

Zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej

Najczęstszym i najbardziej poważnym schorzeniem, które występuje w obszarze zatoki esowatej jest zakrzepowe zapalenie tej zatoki określane skrótem ZZZE. Zwykle zapalenie jest powikłaniem po różnego typu schorzeniach laryngologicznych. Choroba może występować u pacjentów w różnym wieku, bez względu na płeć. Do najpowszechniejszych przyczyn tej choroby zalicza się ostre zapalenie ucha środkowego oraz przewlekłe zapalenie ucha środkowego, któremu towarzyszy perlak. Innym powodem rozwoju ZZZE może być zapalenie, które początkowo pojawia się w naczyniach żylnych w okolicach zatoki esowatej i z czasem rozprzestrzenia się.

W przebiegu schorzenia dochodzi do zaburzenia przepływu krwi przez zatokę esowatą, co skutkuje pojawieniem się skrzepliny, która z czasem zwiększa swoją objętość. Skrzeplina może osiągać duże rozmiary i sięgać nawet do żyły szyjnej wewnętrznej. Poza tym, w skrzeplinie może się rozwijać zakażenie bakteryjne. W początkowym stadium choroba daje objawy, takie jak ogólne osłabienie,pogorszenie samopoczucia, podwyższenie temperatury ciała oraz słabe bóle głowy. Objawy te można łatwo pomylić z objawami innych chorób, w związku z czym rzadko możliwe jest wczesne postawienie diagnozy. W późniejszym czasie pojawiają się takie dolegliwości jak:

• Gorączka narastająca w ciągu dnia,
• Dreszcze,
• Silny ból ucha,
• Sztywność karku i inne objawy oponowe,
• Przyspieszenie czynności serca,
• Przyspieszenie oddechu,
• Nudności, wymioty.

Jeżeli wystąpią jakiekolwiek niepokojące objawy, nie należy ich lekceważyć i jak najszybciej udać się do lekarza. Diagnoza zakrzepowego zapalenia zatoki esowatej opiera się na dokładnym wywiadzie lekarskim oraz badaniu fizykalnym i otoskopii. Charakterystyczne objawy, jakie występują podczas badania, to objaw Griesingera, czyli obrzęk oraz bolesność wyrostka sutkowatego, a także objaw Vossa, czyli brak szmeru w trakcie osłuchiwania żyły szyjnej wewnętrznej (nieobecność szmeru jest spowodowana występowaniem skrzepliny w naczyniu żylnym). Oprócz tego, w niektórych przypadkach wykonuje się posiew krwi lub badania obrazowe, takie jak tomografia komputerowa głowy.

Zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej wymaga leczenia chirurgicznego. W trakcie zabiegu wykonuje się resekcję tkanek ucha, które zostały objęte zakażeniem. Stosuje się także antybiotykoterapię. Zwykle konieczne jest podawanie różnych rodzajów leków, które działają na różne rodzaje drobnoustrojów chorobotwórczych.

ZZZE jest niezwykle groźną chorobą, która może prowadzić do rozprzestrzeniania się bakterii po krwioobiegu, co może skutkować posocznicą. Szacuje się, że nawet u 20 proc. pacjentów, u których stwierdza się zakrzepowe zapalenie zatoki esowatej dochodzi do zgonu spowodowanego poważnymi powikłaniami, takimi jak wystąpienie ropni w narządach wewnętrznych (między innymi w mózgu oraz w płucach).