Rozróżniane są trzy rodzaje rent przyznawane przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych:
- Renta z tytułu niezdolności do pracy - przysługuje osobom, które nie są zdolne do pracy, a także inwalidom wojskowym i wojennym,
- Renta socjalna – przyznawana osobom niezdolnym do pracy, u których niezdolność wystąpiła w okresie nauki w szkole,
- Renta rodzinna – przyznawana rodzinom ubezpieczonych zmarłych osób.
Mianem renty inwalidzkiej najczęściej określa się rentę z tytułu niezdolności do pracy. Przed 1 września 1997 roku stosowano nazwę “renta inwalidzka”, jednak wówczas przyjęto ustawę, na mocy której zmieniono nazwę świadczenia. Czasami zamiennie używa się także określenia “renta chorobowa”.
Co oznacza niezdolność do pracy?
Osoba niezdolna do pracy to taka, której stan zdrowia nie pozwala na częściowe albo całkowite wykonywanie pracy. Częściowa niezdolność do pracy dotyczy osób, które nie mogą wykonywać pracy, która jest zgodna z ich kwalifikacjami, z kolei o całkowitej niezdolności do pracy mówi się w przypadku osób, które nie mogą podjąć się jakiejkolwiek pracy. Co ważne, chory z powodu niepełnosprawności albo choroby nie może wykonywać pracy w normalnych warunkach, które nie są dostosowane do jego niepełnosprawności, nie oznacza to jednak, że taka osoba nie może podjąć pracy w żadnych warunkach. Niezdolność do pracy jest orzekana przez specjalną komisję, w skład której wchodzą lekarze różnych specjalności. Orzeczenia udziela się na maksymalnie 5 lat, chyba, że pacjent cierpi na chorobę, której wyleczenie jest według aktualnej wiedzy medycznej niemożliwe.
Kto może uzyskać rentę z tytułu niezdolności do pracy?
Żeby mieć prawo do renty z tytułu niezdolności do pracy i otrzymywać świadczenia należy spełnić jednocześnie kilka warunków. Przede wszystkim trzeba być niezdolnym do pracy. Poza tym, należy mieć odpowiedni staż ubezpieczenia, który zależny jest od wieku. Staż ubezpieczeniowy, który uprawnia do otrzymywania renty wynosi:
- Dla osób w wieku do 20 lat – 1 rok,
- Dla osób w wieku pomiędzy 20. a 22. rokiem życia - 2 lata,
- Dla osób w wieku pomiędzy 22. a 25. rokiem życia - 3 lata,
- Dla osób w wieku pomiędzy 25. a 30. rokiem życia - 4 lata,
- Dla osób, które ukończyły 30. rok życia - 5 lat (ale okres ubezpieczeniowy nie może przypadać dawniej niż 10 lat licząc od dnia, w którym wystąpiła niezdolność do pracy albo w którym został zgłoszony wniosek o rentę.
Oprócz tego, niezdolność do wykonywania pracy musi powstać w okresie nieskładkowym lub składkowym lub w ciągu półtora roku od zakończenia tych okresów, które są opisane w ustawie emerytalnej. Wymóg nie obowiązuje osób, których staż ubezpieczeniowy jest dłuższy niż 20 lat w przypadku kobiet i dłuższy niż 25 lat w przypadku mężczyzn, a także osób, u których stwierdza się całkowitą niezdolność do pracy.
Prawa do renty nie mają z kolei osoby, które mają prawo do otrzymywania emerytury z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych. Renta nie przysługuje również osobom, które spełniają warunki, dzięki którym mogą uzyskać emeryturę powszechną albo w niższym wieku niż wynika to z powszechnie przyjętego wieku emerytalnego.
Mimo uzyskania renty chory może podjąć pracę w celu zarobkowym. Jest to jednak możliwe tylko wtedy, gdy pracodawca podejmie odpowiednie działania i dostosuje warunki w miejscu pracy do rodzaju niepełnosprawności pracownika, tak aby mógł on bezpiecznie i komfortowo wypełniać swoje obowiązki. Poza tym, osoba z rentą przed rozpoczęciem pracy musi uzyskać zaświadczenie o zgodzie na pracę, które wystawia lekarz medycyny pracy. Osoba niezdolna do pracy, która decyduje się na podjęcie zajęcia zarobkowego musi liczyć się z tym, że po przekroczeniu określonego progu zarobków, może dojść do obniżenia świadczenia.
Renta inwalidzka – ile wynosi świadczenie?
Nie ma stałej kwoty renty, która jest przyznawana wszystkim osobom, u których stwierdza się niezdolność do pracy. Wysokość renty zależy od przeciętnych zarobków w danym roku (stanowi 25 proc. średnich zarobków). Do tego dodaje się również odpowiednie kwoty wyliczane na podstawie stażu pracy oraz liczby okresów składkowych i nieskładkowych. Osoby, u których stwierdza się częściową niezdolność do pracy otrzymują 75 proc. kwoty, jaką otrzymują osoby całkowicie niezdolne do pracy. W przypadku niskich dochodów, gdy wysokość renty wynikająca z wyliczeń jest zbyt niska, świadczenie jest wyrównywane w taki sposób, żeby osiągnąć najniższą rentę, której wysokość jest ustalana na każdy rok.
