Złamanie podstawy czaszki: skutki, sposoby leczenia

Złamanie podstawy czaszki to uraz, który zdarza się w wyniku silnego uderzenia głowy twardym przedmiotem, na skutek wypadków motoryzacyjnych lub upadku ze znacznej wysokości. To jeden z najpoważniejszych urazów głowy, powiązany zazwyczaj z uszkodzeniami struktury nerwowej, możliwym uszkodzeniem mózgu i różnymi powiklaniami.

Złamanie podstawy czaszki - budowa czaszki

Kości czaszki mają za zadanie chronić delikatną strukturę mózgu przed urazami. Są zatem solidnie zbudowane i mają specjalną strukturę anatomiczną, tak aby możliwie najlepiej znosić ewentualne uderzenia. Dolna część mózgu przylega do podstawy czaszki, która składa się z kości potylicznej, kości skroniowych, kości klinowej, kości czołowej oraz kości sitowej. Podstawa czaszki posiada dwie powierzchnie: zewnętrzną (łac. basis cranii externa) oraz wewnętrzną (łac. basis cranii interna), która podzielona została na dół przedni, dół środkowy i dół tylny czaszki.

Podstawa czaszki posiada liczne otwory i rowki, w których biegną nerwy czaszkowe i naczynia krwionośne, ponadto znajduje się tam otwór wielki przez który przechodzi rdzeń kręgowy.

Złamanie podstawy czaszki - przyczyny i objawy

Aby doszło do złamania podstawy czaszki musi dojść do silnego uderzenia, na przykład na skutek upadku z wysokości, czy też zderzenia samochodów i działania siły odśrodkowej itp. Może wówczas dojść do pęknięcia tkanki kostnej dołu czaszki. Złamanie kości czaszki nie jest widoczne na zewnątrz i zazwyczaj nie można tego zdiagnozować prawidłowo bez odpowiednich badań obrazowych za pomocą tomografii komputerowej, dającej też ogląd tkanki nerwowej. W przypadku rozleglejszych obrażeń i widocznych uszkodzeń mózgu wykonuje się ponadto rezonans magnetyczny głowy. Zwykłe prześwietlenie głowy nie jest wystarczające, gdyż nie można wtedy ocenić właściwie uszkodzeń tkanki miękkiej.

Wśród objawów złamania podstawy czaszki wyróżnia się objawy niespecyficzne, a więc nie związane z konkretnym miejscem złamania ale wynikające z narastającego ciśnienia śródczaszkowego oraz objawy kliniczne, charakterystyczne dla konkretnej lokalizacji złamania.

Objawy niespecyficzne obejmują nudności i wymioty, wzrost ciśnienia krwi, spowolnienie akcji serca, zaburzenia oddychania, zaburzenia widzenia, sztywność karku oraz utratę przytomności.

Objawy złamania przedniego dołu czaszki:

• Wyciek wodnistej wydzieliny z nosa. Jest to płyn mózgowo-rdzeniowy o przejrzystej strukturze, czasem też pomieszany z krwią.
• Dochodzi do zaburzeń widzenia i zmniejszenie ruchomości gałek ocznych (tzw. zez pourazowy.
• Dochodzi też do utraty lub osłabienia powonienia.
• Pojawiają się charakterystyczne krwiaki okularowe wokół oczu.

Objawy złamania środkowego dołu czaszki:

• zawroty głowy
• objawy niedotlenienia mózgu
• szumy uszne lub jednostronna utrata słuchu
• wyciek płynu mózgowo-rdzeniowego z ucha
• uszkodzenie nerwów ruchowych oka, podwójne widzenie
• objaw Battle'a, czyli podskórny wylew w okolicy wyrostka sutkowatego (wyrostek kostny stworzony przez kość skroniową)

Objawy złamania tylnego dołu czaszki:

• Jeżeli dojdzie do ucisku pnia mózgu pojawiają się zaburzenia oddychania, niedociśnienie tętnicze i tachykardia (zbyt szybkie bicie serca). Objawy się nasilają i pogarszają stan poszkodowanej osoby bardzo szybko.

Późniejszym powikłaniem jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych.

Złamanie podstawy czaszki - jak przebiega leczenie

W zależności od miejsca złamania i towarzyszących objawów zarówno rokowania, jak i sposoby leczenia złamania podstawy czaszki nieco się różnią. Jeżeli doszło do tzw. złamań linijnych, bez uszkodzeń powodujących objawy neurologiczne, wystarczy kilkudniowa obserwacja w szpitalu. Natomiast przy złamaniach powiązanych z przemieszczeniami fragmentów kostnych i uszkodzeniami tkanek miękkich i naczyń krwionośnych, konieczna jest operacja chirurgiczna. Ponadto podaje się leki zmniejszające ciśnienie śródczaszkowe.

Złamanie podstawy czaszki jest niezwykle groźnym urazem, który może doprowadzić do śmierci w wyniku narastającego ciśnienia wewnątrzczaszkowego i ucisku struktur mózgowych. Jeżeli doszło przy tym do uszkodzenia naczyń krwionośnych istnieje ryzyko krwotoku we wnętrzu mózgu i w efekcie do niedokrwienia części mózgowia. To oznacza poważne zaburzenia w pracy mózgu.

Jeżeli doszło do uszkodzeń nerwów czaszkowych, do objawów dołączają się zaburzenia w pracy tych narządów, które powiązane są z uszkodzonym fragmentem. A zatem mogą to być zaburzenia widzenia, zaburzenia słuchu, węchu, równowagi, czy też paraliż mięśni twarzy. Ponadto poszkodowanemu grożą infekcje ośrodkowego układu nerwowego, gdy dojdzie do przerwania ciągłości opon mózgowo-rdzeniowych.