Rdzeń przedłużony - budowa, funkcje. Skutki uszkodzenia rdzenia przedłużonego

Rdzeń przedłużony to struktura mózgowia znajdująca się pomiędzy rdzeniem kręgowym a mostem. W jego obrębie znajdują się liczne ośrodki nerwowe, które odpowiadają za podstawowe funkcje życiowe (np. pracę serca, oddychanie), a także odruchy mimowolne (np. kaszel, kichanie, połykanie). Uszkodzenie rdzenia przedłużonego skutkuje poważnymi konsekwencjami, a bardzo często śmiercią.

Rdzeń przedłużony a rdzeń kręgowy

Rdzeń przedłużony, jak sugeruje nazwa, jest to struktura stanowiąca przedłużenie rdzenia kręgowego. Zlokalizowany jest w tylnej części mózgowia. Jeszcze w XIX wieku uznawano te dwie struktury za całość, jednakże z czasem odkryto, że rdzeń przedłużony pełni zupełnie odmienne funkcje od rdzenia kręgowego. Eksperyment przeprowadził francuski lekarz, który badał mózgoczaszkę królików. Odkrył, że po usunięciu móżdżku oraz kory mózgu zwierzęta przestawały oddychać, zaś po usunięciu rdzenia przedłużonego funkcja oddychania nadal się utrzymywała. Eksperyment ten stał się przełomowy i zmobilizował innych naukowców do odkrycia, za jakie funkcje życiowe odpowiedzialna jest ta struktura.

Budowa rdzenia przedłużonego

Rdzeń przedłużony przypomina kształtem ścięty stożek, którego podstawa połączona jest z mostem, zaś szczyt z rdzeniem kręgowym. W części dolnej rdzenia przedłużonego znajduje się kanał środkowy, który jest przedłużeniem kanału, występującego w rdzeniu kręgowym. W górnej części kanał ten przechodzi w IV komorę mózgu i przepływa przez niego płyn mózgowo-rdzeniowy.

Od zewnętrznej strony rdzeń przedłużony składa się z dwóch struktur – powierzchni brzusznej oraz grzbietowej. Zarówno na jednej, jak i drugiej powierzchni zlokalizowane są włókna nerwowe, m.in. gardłowo-językowe, błędne oraz podjęzykowe.

W przeciwieństwie do innych struktur mózgowia, wnętrze rdzenia przedłużonego wypełnione jest głównie istotą szarą (w komorach mózgu i innych częściach występuje równowaga pomiędzy istotą białą, a szarą). Oprócz tego również dzieli się je na dwie przestrzenie – brzuszną oraz grzbietową. Wewnątrz rdzenia przedłużonego występują liczne jądra nerwowe. Są to m.in. jądro czuciowe nerwów twarzowych, jądra ruchowe podjęzykowe lub jądro nerwu językowo-gardłowego.

Rdzeń przedłużony – funkcje

Rdzeń przedłużony pełni bardzo ważną rolę w funkcjonowaniu organizmu, ponieważ to właśnie w tej strukturze znajdują się ośrodki nerwowe, odpowiedzialne za odruchy bezwarunkowe (mimowolne). Są to:

Ośrodek oddechowy – receptory zlokalizowane we krwi odczytują poziom kwasowości osocza. W przypadku zwiększenia kwasowości, która świadczy o zmniejszonej ilości tlenu, komórki te wysyłają sygnał do rdzenia przedłużonego, który z kolei wysyła komunikat do narządów układu oddechowego (np. przepony, mięśni międzyżebrowych), aby zwiększyły częstotliwość kurczenia się, co skutkuje dotlenieniem organizmu

Ośrodek krążenia krwi – który odpowiada za regulację pracy serca, a przez to również ciśnienie tętnicze krwi

Ośrodki odruchów takich jaki kaszel, kichanie, żucie, ssanie, połykanie oraz czkanie, wydzielanie śliny i wymiotowanie

Ośrodki termoregulacyjne – odpowiadające za zwężanie i rozszerzanie naczyń krwionośnych oraz wydzielanie się potu

Ośrodki smaku – wewnątrz rdzenia zlokalizowane są nerwy ślimakowe i językowe, które biorą udział w identyfikacji smaków z języka

Ośrodki słuchu

Ośrodek równowagi – dzięki nerwowi błędnemu, który ma początek w powierzchni brzusznej rdzenia przedłużonego

Skutki uszkodzenia rdzenia przedłużonego

Ze względu na to, że w rdzeniu przedłużonym znajdują się ośrodki odpowiadające za wiele funkcji życiowych, uszkodzenie tej struktury niesie za sobą zawsze bardzo poważne i nieodwracalne konsekwencje, a także bardzo duże ryzyko śmierci. Do uszkodzenia rdzenia przedłużonego dochodzi zwykle wskutek upadku, wypadku lub innego gwałtownego wstrząsu.

Kolejnym bardzo poważnym stanem, który prowadzi do uszkodzenia tej struktury jest tzw. wgłobienie, czyli przemieszczenie tkanki nerwowej w obrębie mózgu. Bezpośrednimi przyczynami wgłobienia jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a także inne stany zapalne mózgu. Dochodzi wówczas do zwiększenia objętości konkretnych struktur, a także wzrostu ciśnienia w mózgowiu. W efekcie tego może dojść do przesunięcia rdzenia przedłużonego w pobliże czaszki, a następnie jego przerwania oraz uszkodzenia.

Złamanie podstawy czaszki, w której zlokalizowany jest rdzeń przedłużony zawsze skutkuje paraliżem od tego miejsca w dół.

Zwykle uszkodzenie rdzenia przedłużonego przynosi nieodwracalne skutki. Jeżeli uszkodzenie jest niewielkie, w powrocie do zdrowia może pomóc opieka neurochirurgiczna, a także długotrwała rehabilitacja.

Czego może się nauczyć mózg. Po tych badaniach polskich naukowców trzeba będzie zmienić podręczniki do biologii