Rdzeñ przed³u¿ony a rdzeñ krêgowy
Rdzeñ przed³u¿ony, jak sugeruje nazwa, jest to struktura stanowi±ca przed³u¿enie rdzenia krêgowego. Zlokalizowany jest w tylnej czê¶ci mózgowia. Jeszcze w XIX wieku uznawano te dwie struktury za ca³o¶æ, jednak¿e z czasem odkryto, ¿e rdzeñ przed³u¿ony pe³ni zupe³nie odmienne funkcje od rdzenia krêgowego. Eksperyment przeprowadzi³ francuski lekarz, który bada³ mózgoczaszkê królików. Odkry³, ¿e po usuniêciu mó¿d¿ku oraz kory mózgu zwierzêta przestawa³y oddychaæ, za¶ po usuniêciu rdzenia przed³u¿onego funkcja oddychania nadal siê utrzymywa³a. Eksperyment ten sta³ siê prze³omowy i zmobilizowa³ innych naukowców do odkrycia, za jakie funkcje ¿yciowe odpowiedzialna jest ta struktura.
Budowa rdzenia przed³u¿onego
Rdzeñ przed³u¿ony przypomina kszta³tem ¶ciêty sto¿ek, którego podstawa po³±czona jest z mostem, za¶ szczyt z rdzeniem krêgowym. W czê¶ci dolnej rdzenia przed³u¿onego znajduje siê kana³ ¶rodkowy, który jest przed³u¿eniem kana³u, wystêpuj±cego w rdzeniu krêgowym. W górnej czê¶ci kana³ ten przechodzi w IV komorê mózgu i przep³ywa przez niego p³yn mózgowo-rdzeniowy.
Od zewnêtrznej strony rdzeñ przed³u¿ony sk³ada siê z dwóch struktur – powierzchni brzusznej oraz grzbietowej. Zarówno na jednej, jak i drugiej powierzchni zlokalizowane s± w³ókna nerwowe, m.in. gard³owo-jêzykowe, b³êdne oraz podjêzykowe.
W przeciwieñstwie do innych struktur mózgowia, wnêtrze rdzenia przed³u¿onego wype³nione jest g³ównie istot± szar± (w komorach mózgu i innych czê¶ciach wystêpuje równowaga pomiêdzy istot± bia³±, a szar±). Oprócz tego równie¿ dzieli siê je na dwie przestrzenie – brzuszn± oraz grzbietow±. Wewn±trz rdzenia przed³u¿onego wystêpuj± liczne j±dra nerwowe. S± to m.in. j±dro czuciowe nerwów twarzowych, j±dra ruchowe podjêzykowe lub j±dro nerwu jêzykowo-gard³owego.
Rdzeñ przed³u¿ony – funkcje
Rdzeñ przed³u¿ony pe³ni bardzo wa¿n± rolê w funkcjonowaniu organizmu, poniewa¿ to w³a¶nie w tej strukturze znajduj± siê o¶rodki nerwowe, odpowiedzialne za odruchy bezwarunkowe (mimowolne). S± to:
O¶rodek oddechowy – receptory zlokalizowane we krwi odczytuj± poziom kwasowo¶ci osocza. W przypadku zwiêkszenia kwasowo¶ci, która ¶wiadczy o zmniejszonej ilo¶ci tlenu, komórki te wysy³aj± sygna³ do rdzenia przed³u¿onego, który z kolei wysy³a komunikat do narz±dów uk³adu oddechowego (np. przepony, miê¶ni miêdzy¿ebrowych), aby zwiêkszy³y czêstotliwo¶æ kurczenia siê, co skutkuje dotlenieniem organizmu
O¶rodek kr±¿enia krwi – który odpowiada za regulacjê pracy serca, a przez to równie¿ ci¶nienie têtnicze krwi
O¶rodki odruchów takich jaki kaszel, kichanie, ¿ucie, ssanie, po³ykanie oraz czkanie, wydzielanie ¶liny i wymiotowanie
O¶rodki termoregulacyjne – odpowiadaj±ce za zwê¿anie i rozszerzanie naczyñ krwiono¶nych oraz wydzielanie siê potu
O¶rodki smaku – wewn±trz rdzenia zlokalizowane s± nerwy ¶limakowe i jêzykowe, które bior± udzia³ w identyfikacji smaków z jêzyka
O¶rodki s³uchu
O¶rodek równowagi – dziêki nerwowi b³êdnemu, który ma pocz±tek w powierzchni brzusznej rdzenia przed³u¿onego
Skutki uszkodzenia rdzenia przed³u¿onego
Ze wzglêdu na to, ¿e w rdzeniu przed³u¿onym znajduj± siê o¶rodki odpowiadaj±ce za wiele funkcji ¿yciowych, uszkodzenie tej struktury niesie za sob± zawsze bardzo powa¿ne i nieodwracalne konsekwencje, a tak¿e bardzo du¿e ryzyko ¶mierci. Do uszkodzenia rdzenia przed³u¿onego dochodzi zwykle wskutek upadku, wypadku lub innego gwa³townego wstrz±su.
Kolejnym bardzo powa¿nym stanem, który prowadzi do uszkodzenia tej struktury jest tzw. wg³obienie, czyli przemieszczenie tkanki nerwowej w obrêbie mózgu. Bezpo¶rednimi przyczynami wg³obienia jest zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, a tak¿e inne stany zapalne mózgu. Dochodzi wówczas do zwiêkszenia objêto¶ci konkretnych struktur, a tak¿e wzrostu ci¶nienia w mózgowiu. W efekcie tego mo¿e doj¶æ do przesuniêcia rdzenia przed³u¿onego w pobli¿e czaszki, a nastêpnie jego przerwania oraz uszkodzenia.
Z³amanie podstawy czaszki, w której zlokalizowany jest rdzeñ przed³u¿ony zawsze skutkuje parali¿em od tego miejsca w dó³.
Zwykle uszkodzenie rdzenia przed³u¿onego przynosi nieodwracalne skutki. Je¿eli uszkodzenie jest niewielkie, w powrocie do zdrowia mo¿e pomóc opieka neurochirurgiczna, a tak¿e d³ugotrwa³a rehabilitacja.
Czego mo¿e siê nauczyæ mózg. Po tych badaniach polskich naukowców trzeba bêdzie zmieniæ podrêczniki do biologii
