Choroba zatorowo-zakrzepowa – przyczyny
Zakrzepy i zatory w żyłach powstają, gdy dochodzi do nieprawidłowego przepływu krwi w naczyniach krwionośnych. Wówczas krew zamiast przepływać przez naczynia zalega w nich, co powoduje rozwój stanu zapalnego i uszkodzenie środbłonka, czyli nabłonka, który stanowi wyściółkę naczyń krwionośnych. W takich sytuacjach płytki krwi zbijają się w większe grupy i przyklejają się do ścian naczyń tworząc skrzepy, które zmniejszając średnicę naczyń ograniczają przepływ krwi. Niektóre zakrzepy ulegają samoistnemu wchłonięciu się, prowadząc czasami do uszkodzenia ścian naczyń żylnych, a czasami także zastawek. Inne skrzepliny stale się rozrastają stopniowo zmniejszając światło żył. Obecność skrzepów w obrębie żył głębokich łydek zwiększa ryzyko pojawiania się innych skrzepów w żyłach udowych oraz podkolanowych, a także objęcia zastawek.
Ryzyko zakrzepicy zdecydowanie wzrasta u osób w wieku powyżej 40 lat, ponieważ wraz z wiekiem ścianki naczyń żylnych stają się grubsze i mniej elastyczne, a to może być powodem uszkodzenia zastawek. Na wystąpienie choroby zatorowo-zakrzepowej są narażone również osoby, u których stwierdza się żylaki, nadmierną krzepliwość krwi albo zapalenie żył powierzchniowych, a także pacjenci, którzy przeszli operacje, urazy albo byli przez długi czas unieruchomieni. Do rozwoju choroby przyczynia się zbyt niski poziom aktywności fizycznej, siedzący albo stojący tryb życia, niewłaściwa dieta zawierająca zbyt dużo cukru oraz tłuszczów zwierzęcych, a także stosowanie niektórych leków (między innymi tabletek antykoncepcyjnych, leków zalecanych po zawale serca, udarze oraz stosowanych w przebiegu chorób reumatycznych, astmy oraz przewlekłej białaczki).
Choroba zatorowo-zakrzepowa – objawy
Zakrzepica przez długi czas może nie dawać żadnych objawów, w związku z czym często, gdy podejmuje się leczenie jest już za późno, aby uniknąć poważnych konsekwencji. Obecność zakrzepów w żyłach nie jest wprawdzie groźna, ale oderwanie się zakrzepu od ścian naczyń żylnych może stanowić zagrożenie życia. Częściowe zatkanie żył objawia się przede wszystkim silnym bólem łydki, który ulega nasileniu podczas naciskania na podeszwę stopy oraz zginania stopy. Ból może być tak silny, że znacznie utrudnia stanie i chodzenie. Poniżej zakrzepu kończyna staje się obrzęknięta. Zazwyczaj obrzęk obejmuje tylko kostkę, ale jeżeli zator jest zlokalizowany wyżej, obrzęknięte może być całe podudzie, a nawet udo. Poza tym, skóra jest zaczerwieniona i cieplejsza w miejscu zakrzepu. U niektórych pacjentów występują objawy uogólnione, takie jak gorączka albo tachykardia. Czasami zakrzepica przebiega bezobjawowo i jest diagnozowana przy okazji przeprowadzania innych badań.
Jeśli dojdzie do oderwania się dużego zakrzepu, może on spowodować całkowite zamknięcie światła tętnicy płucnej, co prowadzi do ostrej niewydolności krążenia i niemal natychmiastowej śmierci. Zator tętnicy płucnej może się objawiać takimi dolegliwościami jak duszność, podwyższenie temperatury ciała, kaszel oraz ból w obszarze klatki piersiowej. Występują również zaburzenia równowagi, a czasami pacjent traci przytomność.
Choroba zatorowo-zakrzepowa – diagnostyka i leczenie
Jeżeli wystąpią jakiekolwiek objawy, które mogą świadczyć o zakrzepowym zapaleniu żył, nie należy zwlekać z udaniem się do lekarza. Warto zgłosić się do specjalisty już z początkowymi objawami, aby nie doprowadzić do rozwoju choroby. Żeby postawić diagnozę, lekarzowi często wystarczy wywiad lekarski i obejrzenie nogi. Dodatkowo przeprowadza się tak zwaną ocenę prawdopodobieństwa zakrzepicy według skali Wellsa. Ocena wymaga od pacjenta wypełnienia ankiety składającej się z 12 pytań dotyczących występujących objawów i ogólnego stanu zdrowia. W zależności od wyniku ankiety, pacjent jest kierowany na różnego rodzaju badania. Jeśli prawdopodobieństwo zakrzepicy jest małe, wykonuje się oznaczenie zawartości D-dimeru we krwi. Składnik ten świadczy o stanie układu krzepnięcia. Gdy z ankiety wynika, że u pacjenta występuje podwyższone ryzyko choroby zatorowo-zakrzepowej jest on kierowany na badanie ultrasonograficzne żył głębokich.
Leczenie zakrzepicy jest zależne od stopnia zaawansowania choroby, a także miejsca, w którym jest zlokalizowany zakrzep. Zwykle stosuje się leczenie zachowawcze, a pacjentowi podaje się leki, które zapobiegają powiększaniu się zakrzepów, pojawianiu się nowych i redukują ryzyko groźnego zatoru płucnego. Farmakoterapia może być długotrwała i trwać nawet kilka miesięcy. Poza tym, pacjentowi zaleca się noszenie rajstop uciskowych.
