Kruszyna pospolita - charakterystyka rośliny
Kruszyna pospolita (Frangula alnus Mill.) pojawia się także pod innymi nazwami, takimi jak szakłak kruszyna, troszczyna lub wilczyn. Jest krzewem należącym do rodziny szarłakowatych. W naszym kraju kruszyna jest rośliną często spotykaną, należy bowiem do gatunków rodzimych. Natkniemy się na nią w całym kraju, przede wszystkim na niżu, ale także w niższych partiach gór. Jest krzewem dorastającym do wysokości około 5 metrów, wydaje kuliste owoce, które jesienią z zielonych zmieniają kolor na ciemnofioletowy, prawie czarny. Rośnie w podszyciu lasów, zarówno iglastych, jak i liściastych, a także w lasach olchowych, występujących na terenach podmokłych. Lubi gleby wilgotne i raczej kwaśne. Zaczyna kwitnąć około maja i utrzymuje kwiaty nawet do września. Jest rośliną miododajną, wykorzystywaną przez pszczelarzy, ale jej owoce są dla ludzi niejadalne i trujące. Stanowi za to znakomity pokarm dla wielu ptaków. Czasami jest uprawiana w celach ozdobnych.
Kruszyna pospolita - właściwości i zastosowanie
Jako surowiec zielarski służą suszone owoce kruszyny oraz połamane gałązki krzewu i kora. Owoce kruszyny zawierają garbniki, sole mineralne i flawonoidy oraz cukry. Przede wszystkim tzw. antrazwiązki. Są to pochodne trójpierścieniowego związku aromatycznego – antracenu, występujące zazwyczaj w postaci glikozydów. Mają właściwości przeczyszczające, pobudzające perystaltykę jelita grubego.
Z kruszyny pospolitej pozyskuje się także wczesną wiosną korę, która posiada właściwości lecznicze. Zawiera związki, które działają żółciopędnie, dzięki czemu bywa stosowana w schorzeniach wątroby i woreczka żółciowego. Pozyskaną korę kruszyny przygotowuje się do użytku po obróbce cieplnej w temperaturze ponad 100 stopni C. Druga metoda przygotowywania surowca zielarskiego to leżakowanie w naturalnych warunkach przez około rok. W tym czasie wewnątrz kory dochodzi do przekształceń chemicznych w wyniku których powstaje glikozyd antrachininowy.
Kruszyna pospolita polecana jest przy zaparciach i osłabionej motoryce jelit, a także w przypadku zaburzeń trawienia i w niestrawności spowodowanej niedostatecznym wydzielaniem soków trawiennych. Ponieważ wzmaga wydzielanie żółci bywa też zalecana w przypadku chorób dróg żółciowych i wątroby.
Kruszyna pospolita - przeciwwskazania
Owoce kruszyny pospolitej są trujące w większych ilościach i zjedzone przez człowieka wywołają u niego wymioty i biegunkę. Preparatów ziołowych nie mogą zażywać kobiety w ciąży, ponieważ powodują przekrwienie okrężnicy i narządów miednicy małej. Ponadto związki zawarte w kruszynie przedostają się do mleka kobiet karmiących, stąd zakaz stosowania tego środka w okresie laktacji.
Preparatów z kruszyną nie wolno także podawać dzieciom poniżej 10-tego roku życia, u których wywoła silną biegunkę. Ponadto osoby z przewlekłymi chorobami przewodu pokarmowego powinny unikać mieszanek ziołowych z dodatkiem kruszyny.
Nie zaleca się także długotrwałego przyjmowania preparatów z kruszyny. W zupełności wystarczy kilka dni. Należy pamiętać, że długie stosowanie środków przeczyszczających jest szkodliwe i może prowadzić do nawykowych zaparć i konieczności zwiększania dawki leku, a także do atonii jelit, czyli zmniejszenia zdolności do skurczu.
Nie powinno się stosować kruszyny równolegle z glikozydami naparstnicy, ponieważ dochodzi wtedy do wzmożenia ich działania. Ponadto kruszyna pospolita powoduje nadmierną utratę potasu i innych elektrolitów, stąd konieczna jest ostrożność w trakcie stosowania zioła. Jednoczesne stosowanie preparatu z kruszyny z tiazydowymi lekami moczopędnymi lub steroidami kory nadnerczy spowoduje zwiększone wydalanie potasu i w konsekwencji jego niedobór.
