Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) - co to jest?
Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) polega na przyjmowaniu ¿eñskich hormonów (g³ównie estrogenów) przez kobiety w okresie oko³omenopauzalnym oraz pomenopauzalnym, w celu uzupe³nienia ich niedoborów w organizmie. Moment, w którym zaczyna siê u nas menopauza to tak¿e czas, gdy koñczy siê ochrona estrogenowa. Postêpuj±ce wraz z wiekiem zmiany w dzia³alno¶ci jajników prowadz± do obni¿ania siê ilo¶ci produkowanych przez nie hormonów, a tak¿e do wzrostu wydzielania hormonów przysadki mózgowej FSH i LH. Dodatkowo obni¿a siê poziom hormonu wzrostu i zmniejsza siê tym samym wra¿liwo¶æ na insulinê. Te wszystkie burze hormonalne skutkuj± pojawieniem siê klimakterium. Dochodzi do zmian w organizmie kobiety, dotycz±cych uk³adu sercowo-naczyniowego, o¶rodkowego uk³adu nerwowego, kostnego, moczowo-p³ciowego oraz skóry.
Wraz ze zmianami hormonalnymi wrasta ryzyko wyst±pienia niedokrwiennej choroby serca, udaru mózgu, szybszego postêpu osteoporozy. Pojawiaj± siê zaburzenia w uk³adzie moczowo-p³ciowym i stany zapalne pochwy, a tak¿e nieprzyjemne doznania, takie jak uderzenia gor±ca, zlewne poty, zawroty g³owy, ko³atanie serca, k³opoty ze snem. Kobiety miewaj± tak¿e problemy zwi±zane ze zmianami nastroju, brakiem koncentracji i inne nieprzyjemne objawy psychiczne.
Uzupe³nianie niedoborów estrogenów poprzez hormonaln± terapiê zastêpcz± (HTZ) ma wiêc pomóc organizmowi w uporaniu siê z niekorzystnymi zmianami w organizmie, a tak¿e poprawiæ komfort ¿ycia kobiet szczególnie mocno prze¿ywaj±cych menopauzê.
Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) - na czym polega? Rodzaje HTZ
Tego typu terapia powinna odbywaæ siê pod kontrol± lekarza. Polega na podawaniu g³ównie estrogenów lub estrogenów wraz z gestagenami (takimi jak progesteron). Istniej± ró¿ne metody podawania hormonów, w tym tabletki doustne lub plastry, kremy, wk³adki domaciczne, implanty podskórne, pier¶cienie dopochwowe oraz iniekcje domiê¶niowe.
Stosuje siê preparaty zawieraj±ce estradiol, a tak¿e estriol i estron lub koñskie estrogeny okre¶lane nazwami ekwilina, ekwilenina i hipulina. Uwa¿a siê ponadto, ¿e lepiej tolerowane przez organizm s± leki pochodzenia naturalnego. Ze wzglêdu na niebezpieczeñstwo rozrostu endometrium podawanie samych estrogenów stosuje siê tylko u kobiet, którym usuniêto macicê. Zwykle wiêc lekarze przepisuj± terapiê dwusk³adnikow±, czyli po³±czenie estrogenu z gestagenami. Gestageny s± dobierane przez lekarza w zale¿no¶ci od indywidualnych potrzeb organizmu kobiety. Ró¿ne s± tak¿e dawki, które zale¿± od rodzaju leku, poziomu hormonów w organizmie kobiety, a tak¿e innych czynników, takich jak ogólny poziom zdrowia, ryzyko wyst±pienia chorób serowo-naczyniowych, wieku, d³ugo¶ci trwania menopauzy itp.
Hormonalna terapia zastêpcza (HTZ) - czy jest bezpieczna?
HTZ - jak ka¿da terapia - ma swoje wskazania i przeciwwskazania, badania nad jej bezpieczeñstwem lub zagro¿eniami ci±gle trwaj±, a wyniki nie s± jednoznaczne. Ma z pewno¶ci± skutki uboczne: zwiêksza ryzyko nadci¶nienia têtniczego, powik³añ zakrzepowo-zatorowych i zawa³u serca (szczególnie w pierwszym roku przyjmowania leku) oraz udaru mózgu. Zwiêksza tak¿e ryzyko rozwoju raka piersi, które ro¶nie wraz z okresem trwania terapii hormonalnej, pocz±wszy od 4 roku leczenia. Z drugiej strony, realnie pomaga kobietom w niwelowaniu niekorzystnych skutków menopauzy i stosowana rozs±dnie, ma wiêcej zalet ni¿ wad. Dlatego hormonaln± terapiê zastêpcz± stosuje siê pod ¶cis³ym nadzorem lekarza.
Po tym ogólnym zastrze¿eniu przejd¼my do konkretów. Co mówi± badania naukowe ma temat bezpieczeñstwa HTZ?
Duñscy naukowcy przebadali 700 tys. kobiet, aby doj¶æ do wniosku, ¿e stosowanie estrogenów w postaci plastrów ma pozytywny wp³yw na stan uk³adu sercowo-naczyniowego, zmniejsza liczbê zawa³ów serca oraz nie zwiêksza ryzyka powik³añ zakrzepowych. Przyjmowanie wysokich dawek estrogenów mo¿e jednak spowodowaæ wzrost ci¶nienia têtniczego, dlatego lekarze ostro¿nie stosuj± HTZ u kobiet choruj±cych na nadci¶nienie oraz u oty³ych lub z du¿± nadwag±. Podobnie w przypadku cukrzycy, która zmniejsza pozytywne dzia³anie HTZ na serce ze wzglêdu na ju¿ istniej±ce problemy kardiologiczne.
Badania pokaza³y ponadto, ¿e wa¿ne jest wczesne rozpoczêcie terapii, zanim dojdzie do niekorzystnych zmian w naczyniach krwiono¶nych. Wed³ug naukowców zmniejsza siê wtedy o 20-50 proc. ryzyko zachorowania i ¶mierci z powodu chorób sercowo-naczyniowych. Podawanie estrogenów kilkana¶cie lat po menopauzie jest ju¿ jednak ryzykowne, poniewa¿ w organizmie mog³o doj¶æ do niekorzystnych zmian w naczyniach krwiono¶nych. W takiej sytuacji ochronna rola HTZ jest ju¿ problematyczna i nie jest zalecana, poniewa¿ wrasta ryzyko powik³añ zakrzepowo-zatorowych, szczególnie w pierwszym roku terapii przy doustnym podawaniu leku.
Zatem najbezpieczniejsze jest wczesne rozpoczynanie terapii hormonalnej, a najmniejsze ryzyko niekorzystnego wp³ywu dotyczy kobiet, które rozpoczê³y terapiê w pierwszym roku menopauzy. Istotny jest tak¿e sposób podawania i rodzaj leku. Wykazano, ¿e plastry z estrogenami naturalnego pochodzenia s± korzystniejszym sposobem na dostarczanie hormonów do organizmu.
Rekomendowane jest stosowanie HTZ w leczeniu objawów menopauzy u kobiet stosunkowo m³odych, w ci±gu 10 lat od wyst±pienia menopauzy, bêd±cych w wieku poni¿ej 60 roku ¿ycia. Ponadto wa¿ny jest korzystny profil lipidowy (cholesterol LDL - poni¿ej 130 mg/dL lub stosunek cholesterolu LDL/HDL poni¿ej 2,5), brak chorób metabolicznych czy stwierdzonych uwarunkowañ genetycznych. Kobiety z wysokim ryzykiem ¿ylnej choroby zakrzepowo-zatorowej powinny wybraæ raczej drogê podania przezskórnego zamiast doustnego (badania opublikowane w British Medical Journal).
Podsumowuj±c opinie badaczy mo¿na powiedzieæ, ¿e HTZ mo¿e w istotny sposób pomóc kobietom w zwalczaniu niekorzystnych skutków menopauzy je¿eli jest stosowana w mo¿liwie najmniejszych dawkach i rozpoczêta wcze¶nie, zanim pojawi± siê zmiany mia¿d¿ycowe w naczyniach krwiono¶nych. Ponadto wa¿ne s± wspó³istniej±ce choroby, takie jak nowotwory piersi czy rak szyjki macicy oraz istniej±ce ju¿ choroby zatorowo-zakrzepowe i cukrzyca, które w istotny sposób zmieniaj± mo¿liwo¶ci zastosowania oraz rodzaj terapii hormonalnej (HTZ).
Hormonalna terapia zastêpcza powinna siê wi±zaæ tak¿e ze zmian± stylu ¿ycia na bardziej aktywny oraz z odpowiedni± diet±. Nie jest panaceum na wszystkie bol±czki kobiety, ale poprawia jako¶æ ¿ycia kobiet mocno cierpi±cych z powodu menopauzy i jej skutków.
