W latach 1980 –2014 liczba chorych na cukrzycę wzrosła na świecie o 390 proc. ( ze 108 mln do 422 mln). Zgodnie z raportem Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) cukrzyca jest główną przyczyną:
- utraty wzroku,
- niewydolności nerek,
- zawałów serca,
- udaru mózgu.*
Jeszcze na początku XXI wieku niechlubne rankingi chorób-zabójców na świecie nie uwzględniały cukrzycy, bo z wynikiem milion zgonów rocznie nie miała szans na czołowe miejsca. Jednak w 2016 roku choroba okazała się już bezpośrednią przyczyną 1,6 mln zgonów, a wysoki poziom glukozy we krwi był przyczyną kolejnych 2,2 mln zgonów. Dwa lata później cukrzyca po raz pierwszy znalazła się w pierwszej dziesiątce chorób prowadzących bezpośrednio do śmierci, zajmując siódme miejsce.
Cukrzyca - sytuacja w Polsce
Według Narodowego Funduszu Zdrowia w Polsce w ubiegłym roku było już 2,86 mln dorosłych osób chorych na cukrzycę. W ciągu pięciu lat zachorowalność na nią wzrosła o 14 proc. i jedynie w połowie za ten wzrost odpowiada zmiana struktury demograficznej (starzenie się społeczeństwa).
W 2018 r. wśród 2,6 mln dorosłych osób realizujących recepty na leki stosowane w cukrzycy, dwa miliony osób realizowało recepty na leki z metforminą (lek stosowany doustnie), a 660 tysięcy - z insuliną (podawaną podskórnie).
W przypadku dzieci i młodzieży zrealizowano recepty dla 20 tys. osób, z czego 71 proc. stanowili chorzy stosujący insulinę. Zarazem: obserwuje się wzrost liczby osób przyjmujących metforminę, w szczególności w przypadku nieletnich pacjentów (2,6-krotny wzrost w latach 2013–2018). Najprawdopodobniej wynika to z narastania problemu nadwagi i otyłości wśród najmłodszych (stosowanie metforminy w stanie przedcukrzycowym).
Koszt leczenia cukrzycy w naszym kraju, ponoszony przez system państwowej opieki, wyniósł w ubiegłym roku dwa miliardy złotych (49 proc. to koszty leków stosowanych w leczeniu cukrzycy, 25 proc. - pasków do oznaczania glukozy we krwi, 22 proc. - różnych świadczeń udzielonych z powodu cukrzycy, 4 proc. - pomp insulinowych i systemu ciągłego monitorowania glikemii). Pacjenci musieli do tego dołożyć swoje kolejne pół miliarda złotych. Wszystkie wydatki w Polsce na cukrzycę, wliczając koszty odległe, powikłania, zwolnienia lekarskie itd. to rocznie ok. 7 mld złotych.
Późne powikłania cukrzycy stanowią w dalszym ciągu główny problem zdrowotny polskich chorych. Należą do nich m.in. retinopatia cukrzycowa, niewydolność nerek, choroba niedokrwienna serca, udar. Osoby z cukrzycą stanowiły 30-40 proc. wszystkich pacjentów z niewydolnością nerek, chorobą niedokrwienną serca, czy udarem.
Co z tym robić?
Cukrzyca to „cichy zabójca”. Już dekadę temu uznana epidemią XXI wieku, dziś przyjmująca wymiary pandemii. Cukrzyca to problem zdrowotny, społeczny i ekonomiczny. Dlatego konieczne są konkretne i mądre działania zwiększające efektywność profilaktyki i jakości opieki nad chorym na cukrzycę, aby w ściganiu się z chorobą nie zostać na straconej pozycji
- podkreśla prof. Dorota Zozulińska–Ziółkiewicz, prezes Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.
Niewątpliwie ważne i pomocne są proste rzeczy - świadomość zagrożeń i ograniczanie ich skutków.
Ryzyko cukrzycy zwiększa brak ruchu i nieodpowiednia dieta. Te dwa czynniki sprawiają, że przybywa osób otyłych (o wskaźniku BMI równym lub wyższym 30). Otyłość, zwłaszcza otyłość brzuszna, jest najistotniejszym czynnikiem ryzyka cukrzycy typu 2. Dlaczego? Związek cukrzycy typu 2 i otyłości wynika z insulinooporności. Z kolei insulinooporność, powiązana z zaburzeniami komórek trzustki, prowadzi do cukrzycy.
Nawet pół godziny regularnej aktywności fizycznej każdego dnia realnie zmniejsza ryzyko zachorowania na cukrzycę. Ważne, aby utrzymywać przynajmniej umiarkowaną aktywność, czyli taką, gdy mówienie do drugiej osoby podczas wysiłku jest wykonalne, chociaż przychodzi z niewielkim trudem.
Niemniej ważna w zapobieganiu choroby jest właściwa dieta, najlepiej oparta o obecnie obowiązującą piramidę żywieniową.
Ważne 15 pytań
Odpowiedz TAK lub NIE na poniższe pytania:
- Czy występuje lub występowała wcześniej u Ciebie nadwaga lub otyłość? (BMI ≥ 25)
- Czy chorujesz na nadciśnienie tętnicze? (wartości ciśnienia większe lub równe 140/90)
- Czy w najbliższej rodzinie (rodzice, rodzeństwo, dziadkowie) występuje lub występowała cukrzyca?
- Czy miałeś(-aś) kiedykolwiek potwierdzony badaniem stan przedcukrzycowy (nieprawidłowa glikemia na czczo: stężenie glukozy w granicach 100-125 mg/dl)?
- Czy przebyłaś cukrzycę ciążową lub urodziłaś dziecko o masie ciała powyżej 4 kg?
- Czy przyjmujesz statyny, obniżające poziom cholesterolu?
- Czy częściej niż kiedyś zapadasz na infekcje, masz przewlekłe zmiany ropne skóry czy stany zapalne dróg moczowych?
- Czy odczuwasz ciągły głód i wzmożone pragnienie bardziej niż zwykle?
- Czy ostatnio schudłeś(-aś) bez zmiany nawyków żywieniowych i stylu życia?
- Czy ostatnio czujesz się zmęczony (-a) bardziej niż zwykle?
- Czy obserwujesz u siebie wzmożoną senność bardziej niż zwykle?
- Czy masz więcej niż 45 lat i regularnie palisz papierosy?
- Czy prowadzisz siedzący tryb życia, a Twoja aktywność fizyczna jest sporadyczna?
- Czy pieczywo, które spożywasz jest z pełnego przemiału, wysokoprzetworzone?
- Czy warzywa i owoce spożywasz rzadziej niż 3 razy dziennie?
Jeśli w większości przypadków udzieliłeś odpowiedzi twierdzącej, może to oznaczać, że jesteś w grupie zwiększonego ryzyka stanu przedcukrzycowego lub ukrytej cukrzycy. Zbadaj się!
Źródło: NFZ
* Dane statystyczne i epidemiologiczne za raportem: „NFZ dla zdrowia - Cukrzyca”, Warszawa, 14.11.2019.
