Hiperfosfatemia, zwykle jest diagnozowana podczas leczenia innej przypadłości ,zazwyczaj hipokalcemii. Hiperfosfatemia jest to stan organizmu, cechujący się zbyt wysoką zawartością fosforu w surowicy krwi. Stężenie fosforanów u dorosłego człowieka powinno wynosić od 0,8 do 1,5 mmol/l w surowicy krwi. U dzieci normy te są wyższe i zależą od konkretnej grupy wiekowej. Hiperfosfatemia występuje wtedy, gdy zawartość fosforanów w organizmie przekracza dopuszczalny poziom, w przypadku dorosłego człowieka - 1,5 mmol/l. Stanem odwrotnym do hiperfosfatemii jest hipofosfatemia, czyli niedobór fosforu w surowicy krwi i ma on miejsce dużo częściej.
Fosfor – znaczenie w organizmie
Fosfor jest to pierwiastek, który dostarczany jest do organizmu drogą pokarmową, w postaci płynów i pokarmów. Jego zawartość w ciele ludzkim jest stosunkowo niewielka, ale odgrywa on ogromną rolę w funkcjonowaniu całego organizmu. Obok wapnia to fosfor stanowi podstawowy budulec kości, zębów, a także budulec błony komórkowej. Ponadto, pierwiastek ten reguluje gospodarkę kwasowo-zasadową, a także metabolizm glukozy, czyli pozwala przekształcać węglowodany na energię. Praktycznie cały jego zapas (99 proc.) zmagazynowany jest w kościach, pozostała część – w płynie pozakomórkowym. Poziom stężenia fosforu w organizmie silnie powiązany jest z:
- czynnością nerek,
- zawartością witaminy D,
- funkcjonowaniem przytarczyc.
Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek uzależnione jest od grupy wiekowej. Niemowlęta i dzieci do 3 roku życia powinny spożywać dziennie od 400 do 600 mg fosforu, młodzież – 1250 mg, zaś dorośli około 1000 mg.
Przyczyny hiperfosfatemii
Nadmiar fosforanów w surowicy krwi może być spowodowany następującymi czynnikami:
- Nadmierna podaż fosforu w jadłospisie – bardzo często problem ten dotyczy dzieci, które są karmione mlekiem krowim. Może to być również efekt niewłaściwej suplementacji.
- Nieprawidłowa praca nerek – upośledzone funkcjonowanie nerek może prowadzić do zatrzymania fosforu w organizmie (niewydalania go z moczem)
- Karmienie pozajelitowe – bardzo często w dieta osób, które są karmione pozajelitowo zawiera zbyt dużą ilość fosforanów. Metoda ta jest stosowana np. w leczeniu hiperkalcemii.
- Nadmierne uwalnianie fosforu spowodowane rozpadającymi się tkankami - zjawisko to ma miejsce po ciężkich urazach, przebytej chemioterapii lub podczas zbyt dużego wysiłku fizycznego.
- Nadczynność przytarczyc – nieprawidłowe funkcjonowanie przytarczyc skutkuje niedoborem parathormonu, hormonu, który reguluje ilość fosforanów w organizmie.
- Hipokalcemia – czyli niedobór wapnia w organizmie. Wapń jest ściśle powiązany z fosforem i jego niedobór skutkuje zbyt dużą zawartością fosforu we krwi.
- Choroby takie jak mocznica czy cukrzycowa kwasica ketonowa.
Nadmiar fosforanów – objawy
W przeważającej większości przypadków, nadmiar fosforanów w organizmie przebiega bezobjawowo. Ze względu na to, że najczęściej temu stanowi towarzyszy hipokalcemia, objawy hiperfosfatemii to w rzeczywistości objawy niedoboru wapnia. Nadmiar fosforanów diagnozowany jest wówczas przy okazji leczenia tej drugiej przypadłości. W rzadkich przypadkach hiperfosfatemia objawia się poprzez:
- Zaczerwienienie spojówek, tzw. zespół czerwonych oczu
- Uporczywe swędzenie skóry
- Bóle kości
Nieodczuwalnym na co dzień symptomem nadmiaru fosforanów jest również odkładanie się soli wapnia w naczyniach krwionośnych, co przyczynia się do powstania miażdżycy.
Jak leczyć hiperfosfatemię?
Leczenie hiperfosfatemii uzależnione jest od przyczyny jej powstania. Jeżeli nadmiar fosforanów wywołany jest zbyt dużą podażą tego pierwiastka w diecie, leczenie polega na ograniczeniu spożywania produktów, które są jego źródłem (sery żółte, rośliny strączkowe, wątróbka). W przypadku, gdy stan ten jest wywołany nadczynnością nadnerczy czy nieprawidłową pracą nerek, aby zmniejszyć poziom fosforu w organizmie, należy wdrożyć leczenie wymienionych przypadłości. Osoby, które mają wydolne nerki mogą przyjmować roztwór chlorku sodu, glukozy czy insuliny. Leczenie najcięższych przypadków opiera się na dializoterapii.
Zdiagnozowanie oraz leczenie hiperfosfatemii jest niezwykle istotne, ponieważ nadmiar fosforanów w surowicy krwi może doprowadzić do zwapnienia kości lub naczyń krwionośnych. Nieleczona hiperfosfatemia może skutkować osłabieniem układu kostnego, a u dzieci – krzywicą nerkową.
