Hipernatremia jest terminem medycznym, określającym zwiększenie stężenia sodu w surowicy krwi powyżej 145 mmol/l. Nawet niewielkie przekroczenie normy, a co za tym idzie pojawienie się hipernatremii, negatywnie wpływa na zdrowie, może też zagrażać życiu. Dzieje się tak, ponieważ sód to jeden z najważniejszych pierwiastków w organizmie człowieka. Co warto o nim wiedzieć?
Sód – co warto nim wiedzieć?
Sód jest niezbędny do życia i zachowania prawidłowego funkcjonowania organizmu. Jego stężenie w surowicy pozostaje w bardzo wąskich granicach 135-145 mmol/l.
Sód:
- wraz z chlorem i potasem wpływa na równowagę wodno-elektrolitową i kwasowo-zasadową organizmu,
- chroni przed utratą wody z organizmu i odwodnieniem,
- umożliwia prawidłowe funkcjonowanie nerek,
- wspomaga pracę enzymów organów wewnętrznych,
- reguluje ciśnienie krwi,
- wspomaga pracę serca,
- jest niezbędny do przewodzenia impulsów elektrycznych, szczególnie w układzie nerwowym,
- wpływa na osmolalność osocza.
Hipernatremia – przyczyny
Hipernatremii sprzyja wiele czynników. Najczęściej to nieodpowiednia dieta, czyli duża ilość produktów przetworzonych, które zawierają sporo soli oraz niewystarczające nawadnianie organizmu. Poza tym nadmiar sodu często pojawia się u osób chorujących na nadczynność tarczycy czy cukrzycę, a także mających problemy z układem moczowym. Zbyt duże stężenie sodu w organizmie może być także konsekwencją utrzymującej się gorączki, ostrej biegunki i wymiotów. Ma to związek z utratą czystej wody przez organizm. Wówczas może dojść do odwodnienia. Do utraty wody może prowadzić także obecność mannitolu czy mocznika, które zwiększają diurezę osmotyczną.
Hipernatremia może mieć również związek z niedoborem wazopresyny. To hormon produkowany przez podwzgórze. Patologia pojawia się często, gdy zaburzony jest mechanizm pragnienia: u niemowląt, osób starszych i nieprzytomnych.
Objawy hipernatremii
Intensywność i dokuczliwość objawów hipernatremii zależy od czasu jej trwania oraz poziomu stężenia sodu w organizmie. W zależności od poziomu utraty wody oraz stężenia elektrolitów może mieć różny przebieg. Zwykle objawem jest:
- osłabienie, znużenie, przewlekłe zmęczenie, brak energii, senność,
- wysokie ciśnienie krwi: >145/95 mmHg,
- ból mięśni,
- kołatanie serca,
- rozdrażnienie,
- mdłości,
- nadmierna suchość w ustach, wzmożone pragnienie,
- bóle głowy,
- nadmierna potliwość (w ostrych stanach),
- wymioty, biegunki (w ostrych stanach).
W najcięższym przypadku może dojść do śpiączki i śmierci.
Hipernatremia - diagnostyka
Rozpoznaje się trzy postaci hipernatremii. To:
- hipernatremia hipowolemiczna,
- hipernatremia normowolemiczna,
- hipernatremia hiperwolemiczna.
O hipernatremii hipowolemicznej mówi się, gdy dochodzi do znacznego spadku wody w stosunku do sodu, którego stężenie z kolei wzrasta. Towarzyszy ostrym chorobom nerek. Hipernatremia normowolemiczna polega na ubytku wody bez ubytku sodu. To łagodna postać choroby. Towarzyszy złej diecie, chorobom nerek i pęcherza. Hipernatremia hiperwolemiczna pojawia się wskutek przewodnienia organizmu zarówno wodą, jak i elektrolitami.
Kryterium rozpoznania hipernatremii jest badanie poziomu sodu w surowicy krwi. Mówi się o niej, gdy ten przekroczy 145 mmol/l (mEq/l). Aby zbadać stężenie sodu pobiera się krew żylną.
Hipernatremia – leczenie
Sposób leczenia hipernatremii różni się w zależności od jej przyczyny i czasu trwania. Aby to ustalić, wykonuje się dodatkowe badania. Zwykle jest to oznaczenie poziomu innych elektrolitów oraz badania adekwatne do podejrzewanej przyczyny hipernatremii.
Leczenie hipernatremii polega na uzupełnieniu płynów z małą zawartością sodu. W cięższych przypadkach stosuje się środki farmakologiczne, które wspierają usuwanie nadmiaru sodu z organizmu. Bardzo ważna jest dieta niskosodowa, która działa naturalnie, obniżając ciśnienie krwi. Według Światowej Organizacji Zdrowia dzienną bezpieczną dawką soli jest jedna płaska łyżeczka (nie powinna przekraczać 5 g).
Hipernatremia – powikłania
Hipernatremia to zaburzenie gospodarki wodno-elektrolitowej, które może być niebezpieczne dla zdrowia i życia. Nieleczona bądź źle leczona hipernatremia:
- prowadzi do odkładania się kamieni nerkowych,
- sprzyja powstawaniu chorób układu moczowego,
- wywołuje nadciśnienie tętnicze i zaburzenia pracy serca, komplikuje przebieg chorób układu krążenia,
- sprzyja powstawaniu wrzodów żołądka,
- zwiększa ryzyka rozwoju raka żołądka. Sód może uszkadzać błonę śluzową żołądka i inicjować tworzenie się komórek rakowych,
- może prowadzić do udaru mózgu.
