Somatyczny uk³ad nerwowy: budowa i funkcje
Somatyczny uk³ad nerwowy, inaczej uk³ad somatyczny (³ac. systema nervosum somaticum, Sympathetic nervous system, SNS), jest odpowiedzialny za kontakt ze ¶rodowiskiem zewnêtrznym oraz szybkie reagowanie w przypadku zachodz±cych w nim zmian. W przeciwieñstwie do uk³adu autonomicznego, z którym tworzy obwodowy uk³ad nerwowy, dzia³anie somatycznego uk³adu nerwowego w du¿ym stopniu jest zale¿ne od naszej woli. Uk³ad autonomiczny, w sk³ad którego wchodzi uk³ad wspó³czulny oraz przywspó³czulny, kontroluje przebieg procesów niezale¿nych od woli.
Budowa uk³adu nerwowego
Somatyczny uk³ad nerwowy uznawany jest za czê¶æ obwodowego uk³adu nerwowego. Nie jest odrêbn± struktur± i czê¶ci± uk³adu nerwowego. Wyró¿nia siê go, maj±c na uwadze pe³nione przez niego funkcje. Somatyczny uk³ad nerwowy to nazwa wynikaj±ca z czynno¶ciowego podzia³u ca³o¶ci dróg i o¶rodków nerwowych.
Uk³ad nerwowy ma za zadanie odbieraæ informacje ze ¶rodowiska zewnêtrznego i wewnêtrznego organizmu, przetwarzaæ je i odpowiednio reagowaæ na nie impulsami do narz±dów wykonawczych.
Z punktu widzenia anatomii wyró¿nia siê:
- uk³ad o¶rodkowy, który mie¶ci siê wewn±trz czaszki i krêgos³upa. Sk³ada siê z dwóch czê¶ci: mózgu i rdzenia krêgowego,
- uk³ad obwodowy. Mie¶ci siê na zewn±trz czaszki i krêgos³upa. Sk³ada siê z dwóch czê¶ci: somatycznego uk³adu nerwowy i autonomicznego uk³adu nerwowego.
Ze wzglêdu na spe³niane funkcje uk³ad nerwowy dzieli siê na:
- uk³ad somatyczny. SNS jest t± czê¶ci± obwodowego uk³adu nerwowego, która zajmuje siê wymian± informacji ze ¶rodowiskiem zewnêtrznym.
- uk³ad autonomiczny (zwany uk³adem wegetatywnym) jest t± czê¶ci± obwodowego uk³adu nerwowego, która odpowiedzialna jest za regulacjê wewnêtrznego ¶rodowiska ustroju.
Somatyczny uk³ad nerwowy - podzia³
Somatyczny uk³ad nerwowy dzieli siê na:
- ruchowy (piramidowy i pozapiramidowy). Uk³ad piramidowy jest zaanga¿owany w wykonywanie celowych i zaplanowanych aktywno¶ci. Pozwala na planowanie ruchów i ich realizacjê. Funkcj± czê¶ci pozapiramidowej jest kontrola nad ruchami automatycznymi, takimi jak napiêcie miê¶ni, postawa i czê¶ciowo równie¿ koordynacja czê¶ci cia³a.
- czuciowy (czucia powierzchniowego, czucia g³êbokiego, narz±dów zmys³ów). Czê¶æ czuciowa uk³adu somatycznego obejmuje elementy odpowiedzialne za czucie powierzchowne i g³êbokie oraz uczestniczy w przetwarzaniu wra¿eñ, które docieraj± do organizmu z narz±dów zmys³ów.
Somatyczny uk³ad nerwowy – budowa i dzia³anie
- W sk³ad somatycznego uk³adu nerwowego wchodz± zwoje, sploty nerwowe oraz nerwy obwodowe. Podstawowymi komórkami buduj±cymi uk³ad nerwowy s± neurony, za¶ za podstawow± jednostkê uk³adu somatycznego uznaje siê w³ókna nerwowe.
Somatyczny uk³ad nerwowy sk³ada siê z dwóch typów w³ókien nerwowych:
- nerwów aferentnych. To w³ókna doprowadzaj±ce, centropetalne. Przenosz± sygna³y sensoryczne, czyli czuciowe do o¶rodkowego uk³adu nerwowego,
- nerwów eferentnych. To w³ókna odprowadzaj±ce, centrofugalne. Przenosz± sygna³y motoryczne, czyli ruchowe z o¶rodkowego uk³adu nerwowego do miê¶ni szkieletowych.
Wyró¿nia siê 12 par nerwów czaszkowych, wywodz±cych siê bezpo¶rednio ze struktur mózgowia oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Od ka¿dego z segmentów odchodzi jedna para nerwów. Za po¶rednictwem czuciowych w³ókien nerwowych, do wy¿szych o¶rodków uk³adu nerwowego, przesy³ane s± informacje odebrane przez receptory rozsiane po ca³ym organizmie. Somatyczny uk³ad nerwowy odpowiada tak¿e za wykonywanie zaplanowanych ruchów. Jest to mo¿liwe dziêki w³óknom ruchowym, które przesy³aj± impulsy nerwowe z ró¿nych o¶rodków uk³adu nerwowego do narz±dów wykonawczych.
Somatyczny uk³ad nerwowy – rola i funkcje
Dzia³anie somatycznego uk³adu nerwowego w du¿ym stopniu podlega kontroli ¶wiadomo¶ci. Funkcje somatycznego uk³adu nerwowego to:
- odbieranie rozmaitych bod¼ców czuciowych (zajmuje siê tym czê¶æ czuciowa uk³adu),
- wykonywanie celowych, zale¿nych od naszej woli ruchów (odpowiada za to czê¶æ ruchowa uk³adu somatycznego),
- rejestracja i przetwarzanie doznañ z receptorów (dotyk czy temperatura),
- odbieranie impulsów, które docieraj± do zmys³ów (bod¼ce wzrokowe, s³uchowe, wêchowe czy smakowe),
- unerwianie miê¶ni szkieletowych, których czynno¶æ zale¿na jest od woli,
- kierowanie prac± gruczo³ów skórnych i komórek barwnikowych skóry.
-
Pani Magda: Jestem po szczepieniu pierwsz± dawk±. Nie rozumiem do koñca, dlaczego za³apa³am siê do grupy zero
-
Izrael: Pojedyncza dawka szczepionki na COVID-19 okaza³a siê mniej skuteczna ni¿ my¶leli¶my - twierdz± specjali¶ci
-
COVID-19: Dlaczego w pierwszej kolejno¶ci nale¿y szczepiæ starszych
-
Je¶li siê wahasz, czy szczepiæ siê przeciw COVID-19: fakty, które warto poznaæ
-
Kiedy mam szansê siê zaszczepiæ? Coraz trudniej o optymizm (stan na 22.01.2021)
- Powstaje maska, która mo¿e wykryæ SARS-CoV-2 w oddechu lub ¶linie u¿ytkownika
- Dzieci s± mniej podatne na COVID-19, ale zaka¿aj± czê¶ciej ni¿ doro¶li - potwierdzaj± du¿e badania
- Koronawirus wykryty w Afryce Po³udniowej. Mutacja, która niepokoi. Obawy co do skuteczno¶ci szczepionki
- COVID-19: Lek na zapalenie stawów tocilizumab - to by³y przedwczesne nadzieje
- 5G nie wywo³uje COVID-19, ale plotka rozprzestrzenia siê jak wirus