Somatyczny układ nerwowy: budowa i funkcje

Monika Zalewska 29.10.2019 15:10

Somatyczny układ nerwowy nie jest odrębn± struktur± anatomiczn±. Wraz z układem autonomicznym tworzy obwodowy układ nerwowy. Ta czę¶ci układu nerwowego odpowiada za analizę bodĽców zmysłowych i za wykonywanie ruchów dowolnych, czyli zależnych od woli. Co warto wiedzieć o somatycznym układzie nerwowym?

Somatyczny układ nerwowy uznawany jest za czę¶ć obwodowego układu nerwowego.

ilusmedical, Shutterstock

Somatyczny układ nerwowy, inaczej układ somatyczny (łac. systema nervosum somaticum, Sympathetic nervous system, SNS), jest odpowiedzialny za kontakt ze ¶rodowiskiem zewnętrznym oraz szybkie reagowanie w przypadku zachodz±cych w nim zmian. W przeciwieństwie do układu autonomicznego, z którym tworzy obwodowy układ nerwowy, działanie somatycznego układu nerwowego w dużym stopniu jest zależne od naszej woli. Układ autonomiczny, w skład którego wchodzi układ współczulny oraz przywspółczulny, kontroluje przebieg procesów niezależnych od woli.

Budowa układu nerwowego

Somatyczny układ nerwowy uznawany jest za czę¶ć obwodowego układu nerwowego. Nie jest odrębn± struktur± i czę¶ci± układu nerwowego. Wyróżnia się go, maj±c na uwadze pełnione przez niego funkcje. Somatyczny układ nerwowy to nazwa wynikaj±ca z czynno¶ciowego podziału cało¶ci dróg i o¶rodków nerwowych.

Układ nerwowy ma za zadanie odbierać informacje ze ¶rodowiska zewnętrznego i wewnętrznego organizmu, przetwarzać je i odpowiednio reagować na nie impulsami do narz±dów wykonawczych.

Z punktu widzenia anatomii wyróżnia się:

układ o¶rodkowy, który mie¶ci się wewn±trz czaszki i kręgosłupa. Składa się z dwóch czę¶ci: mózgu i rdzenia kręgowego,
układ obwodowy. Mie¶ci się na zewn±trz czaszki i kręgosłupa. Składa się z dwóch czę¶ci: somatycznego układu nerwowy i autonomicznego układu nerwowego.

Ze względu na spełniane funkcje układ nerwowy dzieli się na:

układ somatyczny. SNS jest t± czę¶ci± obwodowego układu nerwowego, która zajmuje się wymian± informacji ze ¶rodowiskiem zewnętrznym.
układ autonomiczny (zwany układem wegetatywnym) jest t± czę¶ci± obwodowego układu nerwowego, która odpowiedzialna jest za regulację wewnętrznego ¶rodowiska ustroju.

Somatyczny układ nerwowy - podział

Somatyczny układ nerwowy dzieli się na:

ruchowy (piramidowy i pozapiramidowy). Układ piramidowy jest zaangażowany w wykonywanie celowych i zaplanowanych aktywno¶ci. Pozwala na planowanie ruchów i ich realizację. Funkcj± czę¶ci pozapiramidowej jest kontrola nad ruchami automatycznymi, takimi jak napięcie mię¶ni, postawa i czę¶ciowo również koordynacja czę¶ci ciała.
czuciowy (czucia powierzchniowego, czucia głębokiego, narz±dów zmysłów). Czę¶ć czuciowa układu somatycznego obejmuje elementy odpowiedzialne za czucie powierzchowne i głębokie oraz uczestniczy w przetwarzaniu wrażeń, które docieraj± do organizmu z narz±dów zmysłów.

Somatyczny układ nerwowy – budowa i działanie

W skład somatycznego układu nerwowego wchodz± zwoje, sploty nerwowe oraz nerwy obwodowe. Podstawowymi komórkami buduj±cymi układ nerwowy s± neurony, za¶ za podstawow± jednostkę układu somatycznego uznaje się włókna nerwowe.

Somatyczny układ nerwowy składa się z dwóch typów włókien nerwowych:

nerwów aferentnych. To włókna doprowadzaj±ce, centropetalne. Przenosz± sygnały sensoryczne, czyli czuciowe do o¶rodkowego układu nerwowego,
nerwów eferentnych. To włókna odprowadzaj±ce, centrofugalne. Przenosz± sygnały motoryczne, czyli ruchowe z o¶rodkowego układu nerwowego do mię¶ni szkieletowych.

Wyróżnia się 12 par nerwów czaszkowych, wywodz±cych się bezpo¶rednio ze struktur mózgowia oraz 31 par nerwów rdzeniowych. Od każdego z segmentów odchodzi jedna para nerwów. Za po¶rednictwem czuciowych włókien nerwowych, do wyższych o¶rodków układu nerwowego, przesyłane s± informacje odebrane przez receptory rozsiane po całym organizmie. Somatyczny układ nerwowy odpowiada także za wykonywanie zaplanowanych ruchów. Jest to możliwe dzięki włóknom ruchowym, które przesyłaj± impulsy nerwowe z różnych o¶rodków układu nerwowego do narz±dów wykonawczych.

Somatyczny układ nerwowy – rola i funkcje

Działanie somatycznego układu nerwowego w dużym stopniu podlega kontroli ¶wiadomo¶ci. Funkcje somatycznego układu nerwowego to:

odbieranie rozmaitych bodĽców czuciowych (zajmuje się tym czę¶ć czuciowa układu),
wykonywanie celowych, zależnych od naszej woli ruchów (odpowiada za to czę¶ć ruchowa układu somatycznego),
rejestracja i przetwarzanie doznań z receptorów (dotyk czy temperatura),
odbieranie impulsów, które docieraj± do zmysłów (bodĽce wzrokowe, słuchowe, węchowe czy smakowe),
unerwianie mię¶ni szkieletowych, których czynno¶ć zależna jest od woli,
kierowanie prac± gruczołów skórnych i komórek barwnikowych skóry.

Zobacz wideo