Zatoki przynosowe: budowa i funkcje. Leczenie zatok przynosowych

Zatoki przynosowe to puste przestrzenie zlokalizowane w kościach twarzoczaszki, które uchodzą do jamy nosowej. Zatoki często ulegają zapaleniu. Wówczas potrafią być bardzo dokuczliwe. Jak zbudowane są zatoki przynosowe? Jakie pełnią funkcje? Po czym rozpoznać zapalenie zatok? Jak sobie z nim poradzić?

Co drugi z nas ma problem z zatokami. Czy można je skutecznie leczyć

Ztoki przynosowe (łac. sinus paranasales) to wyściełane błoną śluzową przestrzenie pneumatyczne w kościach twarzoczaszki, które są połączone z jamą nosową. Struktury te rozwijają się już w życiu płodowym. Rozmieszczone są symetrycznie wokół oczu i nosa, łączą się z jego jamami tak zwanym kompleksem ujściowo-przewodowym.

Zatoki przynosowe – budowa i funkcje

Wyróżnia się cztery rodzaje zatok. Ich nazwy pochodzą od ich lokalizacji. Zatoki przynosowe obejmują:

• zatoki czołowe (parzyste). Te położone w kości czołowej parzyste przestrzenie oddzielone przegrodą czołową,
• komórki sitowe. Zlokalizowane są między jama nosową a oczodołami. Są najmniejsze ze wszystkich zatok,
• zatoki klinowe. Są położone najgłębiej. To nieregularna przestrzeń przypominająca motyla,
• zatoki szczękowe (parzyste). Występują parzyście w kości szczękowej. Mają kształt piramidy.

Zatoki przynosowe to wpuklenia błony śluzowej wrośnięte od jamy nosowej w otaczające kości, od których przyjmują swoje nazwy. Zaczynają się rozwijać już w życiu płodowym. Jako pierwsza wykształca się zatoka szczękowa. Ostateczne wymiary osiągają w drugiej dekadzie życia.

Rola zatok przynosowych w organizmie człowieka jest przedmiotem zainteresowań naukowców, niestety kwestia ta nie została dotychczas wyjaśniona. Istnieją teorie na temat ich funkcjonowania. Niektóre, domniemane funkcje zatok przynosowych to:

• oddechowa. Zatoki ogrzewają i nawilżają wdychane powietrze, wyrównują różnicę ciśnień podczas oddychania czy gwałtownego wzrostu jego wartości,
• węchowa,
• mechaniczna. Zatoki dzięki swojej budowie chronią mózgoczaszkę przed urazami, ponieważ tworzą w kościach czaszki przestrzenie. Podczas urazu uszkodzone kości czaszki najpierw trafiają w przestrzeń zatoki,
• termiczna. Stanowią warstwę termoizolacyjną, ogrzewają podstawę czaszki i oczodołu,
• statyczna – wpływają na zmniejszenie wagi szkieletu twarzoczaszki,
• fonetyczna. Stanowią bufor, przestrzeń rezonacyjną, która chroni ucho wewnętrzne przed przewodzeniem drogą kostną własnego głosu.

Zatoki przynosowe – problemy i leczenie

Zatoki, ze względu na swoją budowę i położenie oraz kontakt z wdychanym powietrzem, często ulegają zapaleniu. Zapalenie zatok mogą wywołać bakterie, wirusy i grzyby.

Zapalenie zatok może mieć charakter przewlekły, nawracający lub ostry. I tak:

• ostre zapalenie zatok przynosowych pojawia się nagle i utrzymuje około 3 tygodni,
• nawracające zapalenie zatok przynosowych pojawia się co najmniej 4 razy w roku,  w co najmniej 8-tygodniowych odstępach,
• przewlekłe zapalenie zatok przynosowych trwa dłużej niż 6. tygodni. Pozostawia zmiany w błonie śluzowej. Można je zaobserwować podczas badania: tomografii komputerowej lub RTG zatok.

Jak objawia się zapalenie zatok przynosowych? To głównie silny ból zatok, który pojawia się tam, gdzie obecny jest stan zapalny. Dolegliwości potęguje ruch głowy (głównie jej pochylanie). Towarzyszy mu uczucie rozpierania, może się pojawić katar,kaszel oraz gorączka.

Większość przypadków początkowego stadium zatkanych zatok można leczyć domowymi sposobami oraz lekami dostępnymi bez recepty. Pomagają zarówno preparaty obkurczające, jak i rozrzedzające wydzielinę, środki przeciwbólowe oraz przeciwzapalne. Na zatkane zatoki przynosowe udrażniająco działają płukanki i inhalacje, jak również sól fizjologiczna czy woda morska. Na ból zatok pomogą ciepłe okłady z podgrzanej soli zawiniętej w bawełnianą ściereczkę bądź ciepłe kompresy. Warto zadbać także o odpowiednie nawilżenie powietrza i optymalną temperaturę.

Leczenie zapalenia zatok zależy przede wszystkim od przyczyny choroby. Terapia zatok objętych zapaleniem wywołanym przez wirusy jest najczęściej objawowa. Jeżeli zatoki przynosowe zainfekowała bakteria, niezbędny jest antybiotyk. Po włączeniu leczenia przez specjalistę należy sięgać po domowe sposoby na zatoki, ponieważ przynoszą ulgę, poprawiają funkcjonowanie zatok i skracają czas infekcji.

Na infekcje szczególnie narażone są osoby, które mają wielokomorowe zatoki czołowe, są alergikami i astmatykami, chorują na mukowiscydozę, palą papierosy, nurkują bądź mają problemy z próchnicą zębów.