Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) osteoporoza to jedna z głównych chorób cywilizacyjnych,
a wielu specjalistów ocenia, że w XXI wieku mamy już epidemię tej choroby(1).
Osteoporoza jest wyniszczająca dla każdego pacjenta. Niewiele osób zdaje sobie sprawę, że stanowi także trzecią najczęstszą przyczynę zgonów na świecie po chorobach układu krążenia oraz nowotworach(2). Niewykryta lub nieleczona osteoporoza prowadzi nawet do złamania kręgosłupa lub szyjki udowej kości, a to kontuzje bezpośrednio zagrażające życiu.
Na świecie na osteoporozę choruje aż 200 milionów osób. Na ryzyko złamań osteoporotycznych narażone jest ponad 46 proc. kobiet powyżej 50. roku życia. Choroba zagraża również młodszym kobietom: w ciąży oraz w okresie laktacji. Ocenia się, że w Polsce na osteoporozę chorują trzy miliony osób, a kolejne osiem może zachorować w najbliższym czasie(3,4).
Oczywiście, wapń jest niezwykle ważny, a jego niedobory grożą nie tylko osteoporozą. Zarazem troska o kości nie może ograniczać się do prostych recept w pigułce:
Osteoporoza - co to za choroba?
Osteoporoza jest schorzeniem metabolicznym, związanym z osłabieniem mikroarchitektury kości. Rozwija się, gdy w organizmie brakuje wapnia, który stanowi podstawowy budulec tkanki kostnej. W wyniku rosnącego zapotrzebowania na wapń następuje pobór tego składnika mineralnego
z dostępnych w organizmie zasobów - właśnie z tkanki kostnej. W wyniku tego procesu kości stają się kruche i łatwo ulegają złamaniom.
Potocznie osteoporoza nazywana jest "cichym złodziejem kości", ponieważ bardzo długo nie daje żadnych dolegliwości bólowych. Często pierwszym objawem jest już złamanie. Każdego roku osteoporoza powoduje kilka milionów złamań w samej Europie.
Osteoporoza lubi jesień życia
W Polsce ponad siedem milionów kobiet jest w wieku pomenopauzalnym. Tymczasem właśnie starsze kobiety są bardziej zagrożone osteoporozą. Jednym z powodów jest obniżenie poziomu estrogenów.
Proces ubytku wapnia z kości u wszystkich osób starszych może być związany z obniżoną zdolnością przyswajania tego pierwiastka z diety. Zarazem odwapnienie kości częściej dotyczy kobiet mających zaburzenia miesiączkowania, z nadczynnością tarczycy czy stosujących restrykcyjną dietę.
W trakcie odchudzania zanika tkanka tłuszczowa, w której zachodzi istotny proces konwersji do estrogenów, w rezultacie ich poziom się obniża, a jednym z objawów jest ubytek wapnia z kości. Również w okresie przekwitania, gdy dochodzi do zaprzestania produkcji estrogenów w jajnikach, zmniejsza się gęstość kości
- tłumaczy ginekolog-endokrynolog, dr n. med. Katarzyna Skórzewska.
Jak się skutecznie ratować?
Ważnym elementem profilaktyki osteoporozy jest odpowiednia dieta, bogata w wapń (5).
Produkty, o które warto w diecie zadbać, to choćby:
Zarazem: niełatwo przyswoić odpowiednią ilość wapnia, gdy metabolizm zwalnia (a to naturalne z wiekiem). Samo dostarczenie organizmowi rekomendowanej w profilaktyce i leczeniu osteoporozy ilości wapnia (1200-1500 mg) to także wyzwanie. Wybierając odpowiedni preparat (lek lub suplement), który pozwoli uzupełnić ewentualne braki, warto poradzić się lekarza. Należy przy tym pamiętać, że wapń jest przyswajany w obecności witaminy D, więc trzeba także zadbać o jej odpowiednią dawkę.
Różnice pomiędzy lekiem a suplementem:
Istotnym czynnikiem, który wpływa na kondycję układu kostnego, jest także styl życia. Znacząco zwiększają ryzyko wystąpienia osteoporozy:
- palenie papierosów,
- nadużywanie alkoholu,
- otyłość,
- siedzący tryb życia,
- niedożywienie.
Wystąpieniu osteoporozy zapobiega także regularna, odpowiednia aktywność fizyczna. Specjaliści przypominają jednak, że dla zdrowia nie forsujemy organizmu. Dla kości najlepsza jest aktywność wykorzystująca naturalne, grawitacyjne obciążenie.
Najlepiej, aby było to obciążenie osiowe z zaangażowaniem większych partii mięśniowych. Efekt taki uzyskujemy, korzystając ze schodów, jeżdżąc na rowerze, uprawiając nordic walking czy tańcząc. Dobrze jest stosować się do zaleceń Światowej Organizacji Zdrowia dotyczących intensywności treningów
- podpowiada dr hab. n. med. Maciej Krawczyk, Prezes Krajowej Rady Fizjoterapeutów.
Badaj się!
Zdrowy tryb życia to podstawa, ale nie można zaniedbywać dostępnej diagnostyki. Podstawowym badaniem, które ocenia gęstość mineralną kości, jest densytometria. Dzięki temu badaniu możliwe jest wykrycie choroby we wczesnym etapie jej rozwoju (osteopenii), a także określenie stopnia zaawansowania oraz monitorowanie na bieżąco leczenia. Badanie jest dość proste, bezbolesne i powszechnie dostępne, jednak aż 65 proc. Polek w wieku 45-55 lat nigdy nie wykonywało badań diagnostycznych w zakresie osteoporozy(6).
Przypisy
- E. Marcinowska-Suchowierska, Aktualny stan wiedzy o diagnostyce osteoporozy i czynnikach ryzyka złamań w przebiegu osteoporozy, © Borgis - Postępy Nauk Medycznych 4/2002, s. 159-164.
- J. A. Kanis, N. Burlet, C. Cooper P. D. Delmas, J.-Y. Reginster, F. Borgstrom, R. Rizzoli, European guidance for the diagnosis and management of osteoporosis in postmenopausal women, za: US National Library of Medicine, 04.2008
- E. Sewerynek, M. Stuss, Obowiązujące wskazania do prewencji i leczenia osteoporozy pomenapauzalnej – choroby miliona złamań, Ginekologia i Perinatologia Praktyczna 2016
tom 1, nr 2, strony 45–55. - Ogólnopolskie badanie opinii zrealizowane w dniach 25.09-29.09.2017, na reprezentatywnej grupie 808 Polek w wieku powyżej 45 roku życia przez agencję badawczą SW RESEARCH metodą wywiadów on-line (CAWI). na zlecenie Teva Pharmaceuticals Polska Sp. z o.o.
- M. Jarosz, Normy żywienia dla populacji Polski. Instytut Żywności i Żywienia, Warszawa 2017, s. 204–207.
- J. Badurski, E. Jeziernicka, N. Nowak, S. Daniluk, Genetyczne i nabyte czynniki predysponujące do choroby zwyrodnieniowej stawów lub osteoporozy, Centrum Osteoporozy i Chorób Kostno-Stawowych w Białymstoku, © Borgis - Postępy Nauk Medycznych 3/2012, s. 201-205.
