Co to jest hipofosfatemia?
Hipofosfatemia jest to stan organizmu, charakteryzujący się zbyt niskim stężeniem fosforu w surowicy krwi. Zawartość fosforanów we krwi dorosłego człowieka powinna znajdować się w przedziale od 0,8 mmol/l do 1,5 mmol/l. Hipofosfatemia występuje wtedy, gdy stężenie fosforu wynosi poniżej 0,8 mmol/l i zwykle przyjmuje ona łagodną formę. O ostrej postaci tego niedoboru mówi się wtedy, gdy zawartość fosforanów wynosi poniżej 0,32 mmol/l w surowicy krwi.
Znaczenie fosforu w organizmie
Fosfor jest to jeden ze składników mineralnych, który występuje w organizmie w niewielkiej ilości, ale odgrywa bardzo ważną rolę. Przede wszystkim, jest to jeden z głównych budulców kości i to właśnie w nich zmagazynowana jest największa część tego pierwiastka. Poza tym fosfor reguluje funkcjonowanie gospodarki kwasowo-zasadowej oraz wpływa na metabolizm glukozy. To również jeden z budulców błony komórkowej. Fosfor dostarczany jest do organizmu wraz z pożywieniem i wchłania się w przewodzie pokarmowym. Dobowe zapotrzebowanie na ten pierwiastek zależne jest od grupy wiekowej i wynosi odpowiednio:
- dzieci i niemowlęta – 400 do 600 mg,
- młodzież w okresie dojrzewania – 1250 mg,
- dorośli – 1000 mg.
Hipofosfatemia – przyczyny
Wyróżnia się następujące przyczyny hipofosfatemii, czyli niedoboru fosforanów:
- niewystarczająca podaż fosforu w diecie – jest to najczęstsza przyczyna powstawania hipofosfatemii. Osoby niedożywione, osoby cierpiące na anoreksję czy inne zaburzenia odżywiania często cierpią na ostrą hipofosfatemię. Niewystarczającą ilość fosforu w jadłospisie mają zazwyczaj alkoholicy, którzy stosują dietę niskobiałkową, a także osoby, które żywione są pozajelitowo i których dieta nie uwzględnia fosforanów
- zmniejszona przyswajalność fosforu przez układ pokarmowy, która może być spowodowana przyjmowaniem określonych leków, hamujących wchłanianie tego pierwiastka
- wymioty lub biegunki
- przyjmowanie leków moczopędnych
- zaburzenia hormonalne, np. nadczynność przytarczyc, która skutkuje nadmiernym wydalaniem fosforu
- uszkodzenie i choroby nerek
- niedobór witaminy D, która wpływa na przyswajalność fosforu w organiźmie
- choroby takie jak: kwasica ketonowa, kwasica hipofosfatemiczna czy zasadowica oddechowa
- nowotwory
Niedobór fosforanów – objawy
Łagodna hipofosfatemia (stężenie fosforanów w surowicy krwi wynosi od 0,5 do 0,8 mmol/l) zwykle przebiega bezobjawowo. Pierwsze sygnały pojawiają się poniżej 0,5 mmol/l i są to:
- skurcze mięśni,
- osłabienie organizmu oraz bóle mięśni,
- halucynacje,
- zaburzenie orientacji w przestrzeni.
Dużo bardziej uciążliwe objawy występują wówczas, gdy zawartość fosforanów we krwi jest niższa niż 0,3 mmol/l. Ostrej hipofosfatemii mogą towarzyszyć:
- silne drgawki, przypominające ataki padaczki,
- brak apetytu, biegunka lub nudności,
- rozmięknienie kości, których naocznym objawem jest tzw. kaczy chód,
- ból kości i silna wrażliwość na ucisk,
- skurcze i obrzęki tkanki mięśniowej, które mogą skutkować niewydolnością oddechową oraz porażeniem mięśnia sercowego, a w konsekwencji – zgonem.
Hipofosfatemia – leczenie
Ze względu na bardzo poważne skutki hipofosfatemii, objawów niedoboru fosforu w organizmie nie można bagatelizować. W przypadku pojawienia się niepokojących symptomów, charakterystycznych szczególnie dla ostrej hipofosfatemii, należy niezwłocznie zgłosić się do lekarza. Diagnostyka rozpoczyna się od zlecenia badania poziomu fosforu we krwi. Jeżeli stężenie jest niewiele niższe od normy, leczenie polega na przyjmowaniu doustnych preparatów zawierających ten pierwiastek. Ciężkie odmiany hipofosfatemii wymagają przyjmowania fosforu dożylnie, a czasami hospitalizacji.
Diagnostyka hipofosfatemii zależna jest od przyczyny jej powstania. Jeżeli w trakcie wywiadu z pacjentem, lekarz dowie się, że przyjmuje on leki moczopędne oraz wstrzymujące wchłanianie się fosforu, zwykle zaleca zamienniki. W przypadku, gdy niedobór fosforanów w organizmie wywołany jest chorobą, leczenie opiera się na wyeliminowaniu konkretnego schorzenia.
Naturalne źródła fosforu
Zdrowa, zbilansowana dieta może zapobiec powstawaniu hipofosfatemii. Aby dostarczać fosforanów do organizmu należy jeść określone produkty. Największa ilość tego pierwiastka znajduje się w:
- parmezanie oraz serach żółtych,
- wątróbce wieprzowej lub wołowej,
- piersi z kurczaka,
- otrębach owsianych,
- roślinach strączkowych, takich jak fasola czy groch.
Jednym z objawów niedoboru fosforu są problemy z sercem. O tym dlaczego nie należy ignorować kołatania serca
