Przeszczepy – rodzaje
Ze względu na to, jaka jest relacja między biorcą a dawcą przeszczepu, rozróżnia się kilka rodzajów transplantacji:
- Przeszczep autogeniczny (autotransplantacja) – nazywany też autologicznym, autogennym, własnopochodnym. Polega na przeniesieniu tkanki z jednego obszaru ciała albo narządu do innego rejonu ciała tego samego pacjenta;
- Przeszczep izogeniczny (izotransplantacja) - polega na przeniesieniu tkanek między osobami identycznymi pod kątem genetycznym, czyli między bliźniakami jednojajowymi;
- Przeszczep allogeniczny – polega na przeszczepieniu tkanek między osobami o zbliżonych cechach genetycznych.
Wyróżnia się jeszcze przeszczep ksenogeniczny, czyli taki, podczas którego przeszczepia się tkanki od osobnika, który należy do innego gatunku niż biorca, jednak do tej pory żadna z prób przeszczepu takiego typu nie zakończyła się powodzeniem.
Jakie narządy i tkanki można przeszczepiać?
Obecnie dzięki rozwojowi transplantologii możliwe jest przeszczepianie coraz większej ilości różnych narządów i tkanek. Najczęściej wykonywane są przeszczepy następujących narządów:
Często przeprowadzane są również przeszczepy szpiku kostnego, a także przeszczepy skóry. W ostatnich latach możliwe stają się nawet przeszczepy całych kończyn, twarzy lub jej fragmentów, a nawet narządów szyi (łącznie z gardłem, tchawicą, krtanią, tarczycą oraz przełykiem).
Jak przebiega przeszczep?
Pierwszym warunkiem, aby można było przeprowadzić przeszczep, jest odnalezienie odpowiedniego dawcy. Gdy odnaleziony zostaje potencjalny dawca jest on poddawany szeregowi badań, podczas których sprawdza się, jaki jest jego stan zdrowia i weryfikuje się, czy zachodzi zgodność tkankowa między nim a biorcą. Zgodność tkanek jest sprawdzana również w przypadku narządów pobieranych od zmarłego dawcy. Odpowiednio pobrane i spreparowane narządy wszczepia się do organizmu biorcy (często przy przeszczepie do rekonstrukcji wykorzystuje się również pobrane od dawcy naczynia).
Podstawowym warunkiem powodzenia przeszczepu i przyjęcia tkanek przez organizm biorcy jest odpowiedni dobór dawcy, tak aby tkanki biorcy i dawcy były zgodne. Szanse na przyjęcie przeszczepu zwiększa odpowiednie leczenie immunopresyjne, czyli takie, które zapobiega wytwarzaniu w organizmie biorcy komórek odpornościowych i przeciwciał kierowanych przeciwko przeszczepionym tkankom. Leki immunopresyjne należy stosować do końca życia, chociaż po pewnym okresie zmniejsza się dawki leków do tak zwanych dawek podtrzymująch
Kto może zostać dawcą przeszczepu?
Obecnie większość narządów, które są przeszczepiane osobom potrzebującym pochodzi od zmarłych dawców. Narządy od osób zmarłych pobiera się po stwierdzeniu śmierci mózgu. Narządy można pobrać jedynie wtedy, gdy za życia osoba, która ma być dawcą, nie wyrażała sprzeciwu wobec pobrania od niej tkanek. Osoby, które zgadzają się, żeby po śmierci pobrano od nich narządy mogą wypełnić Oświadczenie Woli. Warto nosić je przy sobie, ponieważ w razie nieoczekiwanej śmierci ułatwi to procedury związane z transplantacją. O swojej woli warto również poinformować bliskie osoby. W razie braku zgody na pobranie narządów można wypełnić specjalny formularz i zarejestrować się w Centralnym Rejestrze Sprzeciwów (CRS). Zgłoszenie sprzeciwu można wysłać listownie na adres dostępny między innymi na stronie Poltransplantu albo wydrukować i nosić przy sobie. W przypadku osób, które za życia nie określiły, czy zgadzają się na pobranie narządów, stosuje się zasadę domniemanej woli, co oznacza, że jeżeli ktoś nie wyraził sprzeciwu, po jego śmierci zakłada się, że osoba ta zgodziła się na transplantację. Oczywiście w takich przypadkach szanowana jest wola rodziny zmarłego i jeżeli ktoś z bliskich osób wyraża sprzeciw, narządy nie są pobierane.
Narządy od żywych dawców pobiera się od osób spokrewnionych albo związanych emocjonalnie z biorcą. Zezwala się także na przeszczep od osoby niespokrewnionej, która jest życiowym partnerem biorcy. Jeżeli dawca nie jest w żaden sposób związany z biorcą, zgodę na przeprowadzenie transplantacji musi wyrazić sąd. Regulacje prawne dotyczące przeszczepów mają na celu zapobieganie praktykom czerpania korzyści majątkowych z oddawania narządów. Główną instytucją, która koordynuje przeszczepy, zajmuje się przechowywaniem narządów i organizuje przeszczepy jest Centrum Organizacyjno-Koordynacyjne Do Spraw Transplantacji “Poltransplant”.
Jednym ze wskazań do przeszczepu wątroby jest marskość wątroby. To trzeba wiedzieć o marskości wątroby.
