Układ nerwowy przywspółczulny, układ parasympatyczny (łac. systema parasympathicum) jest podukładem autonomicznego (wegetatywnego) układu nerwowego, odpowiedzialnym za odpoczynek organizmu i poprawę trawienia. Działa antagonistycznie do układu współczulnego. O ile układ przywspółczulny uaktywnia się podczas spoczynku, o tyle układ współczulny w momentach wymagających intensywnych działań.
Układ wegetatywny wraz z układem somatycznym tworzą układ nerwowy człowieka. Autonomiczny układ nerwowy jest podstawowym regulatorem procesów zachodzących wewnątrz organizmu. Reguluje czynności niezależne od woli, w przeciwieństwie do somatycznego układu nerwowego. Narządy wewnętrzne unerwiane są jednocześnie przez obydwa te układy, ponieważ ich działanie jest antagonistyczne względem siebie. Układy są od siebie zależne, dlatego ich odpowiednie działanie zapewnia prawidłowe funkcjonowanie organizmu. Autonomiczny układ nerwowy jest głównym regulatorem ogólnoustrojowej homeostazy.
Układ somatyczny dzieli się na układy piramidowy oraz pozapiramidowy. W obrębie autonomicznego układu nerwowego wyróżnia się dwie części:
- układ współczulny (sympatyczny),
- przywspółczulny (parasympatyczny).
Obydwie części autonomicznego układu nerwowego nie podlegają kontroli świadomości. Jest to spowodowane tym, że ich działanie jest zależne od tego, czy organizm znajduje się w sytuacji stresowej czy też odpoczywa.
Układ nerwowy przywspółczulny – budowa
Włókna nerwowe układu przywspółczulnego wychodzą z pnia mózgu. Większość z nich przebiega wspólnie z nerwem błędnym, dochodząc do płuc, serca czy żołądka oraz innych narządów wewnętrznych. Drogi nerwowe układu przywspółczulnego są dwuneuronowe (włókna przedzwojowe i zazwojowe), a mediatorem chemicznym w synapsach pozazwojowych jest acetylocholina.
W układzie przywspółczulnym obecne są także zwoje leżące w pobliżu unerwianych narządów (m.in. zwój skrzydłowo-podniebienny, zwój uszny czy zwój podżuchwowy), a także sploty oraz nerwy docierające do poszczególnych narządów.
Ośrodki układu przywspółczulnego znajdują się w odcinku krzyżowym rdzenia kręgowego (S2-S4) oraz w pniu mózgu, ściślej mówiąc w jądrach przywspółczulnych nerwów czaszkowych III, VII, IX i X (jądrze nerwu okoruchowego, jądrze nerwu twarzowego, jądrze nerwu językowo-gardłowego oraz w jądrze nerwu błędnego). Ponieważ układ przywspółczulny składa się z nerwów wychodzących z krzyżowej części rdzenia kręgowego, nazywa się go również układem czaszkowo-krzyżowym.
Układ nerwowy przywspółczulny - rola i działanie
Układ nerwowy przywspółczulny hamuje występowanie reakcji organizmu. Jego aktywność najbardziej nasilona jest w warunkach relaksu i odpoczynku. Przyczynia się on do:
- zwalniania częstości skurczów mięśnia sercowego oraz zmniejszanie ich siły,
- zwiększania przepływu krwi przez naczynia wieńcowe, zmniejszanie ciśnienia tętniczego krwi,
- rozszerzania naczyń krwionośnych płuc, mózgu, mięśni szkieletowych, skóry i błon śluzowych,
- wchłaniania składników odżywczych,
- ochrony siatkówki oka przed nadmiarem światła, zwężania źrenicy,
- pobudzania wydzielania w gruczołach ślinowych,
- zwężania światła oskrzeli,
- nasilania skurczów przewodu pokarmowego, pobudzenie perystaltyki w przewodzie pokarmowym, a także rozkurczenie jego zwieraczy,
- skurczu mięśni pęcherza i moczowodów oraz rozkurcz zwieracza pęcherza moczowego,
- erekcji i innych zjawisk wiązanych z pobudzeniem seksualnym,
- wzrostu wydzielania insuliny,
- zwiększonego wydzielanie łez i potu.
Układ przywspółczulny aktywizuje tylko te funkcje, które są niezbędne w danym czasie. Nie reaguje jako całość. Jest zorganizowany przede wszystkim do dyskretnych i lokalnych działań. Skupia się nade wszystko na oszczędzaniu energii i podtrzymywaniu podstawowych funkcji organizmu podczas minimalnej aktywności. Wiele odpowiedzi przywspółczulnych jest gwałtownych i ma charakter zwrotny.
Substancje pobudzające czynność tego układu nazywa się parasympatykomimetykami, natomiast substancje hamujące układ przywspółczulny nazywa się parasympatykolitykami (cholinolitykami).
Czy wiedzieliście, że wapń to minerał bardzo potrzebny naszemu układowi nerwowemu. O tym dlaczego tak jest mówi nasz film
