Zator naczyniowy - jakie są rodzaje zatorów i zagrożenia z nimi związane?

Zatorem nazywa się całkowite zamknięcie lub zwężenie światła tętnicy przez tak zwany czop zatorowy, który może mieć różny charakter. Zatory naczyniowe pojawią się między innymi w przebiegu miażdżycy. Jakie typy zatorów rozróżniamy? Czym są one wywoływane i jakie konsekwencje może mieć ograniczenie przepływu krwi w naczyniach?

Zator – rodzaje czopów zatorowych

W zależności od rodzaju materiału, który tworzy czop zatorowy, rozróżnia się kilka rodzajów zatorów. Najczęściej czop składa się ze skrzepów krwi, a rzadziej do jego powstawania przyczyniają się blaszki miażdżycowe, krople tłuszczu lub płyn owodniowy. Zatory wywołane przez różne materiały dają nieco inne objawy i mogą mieć inne konsekwencje. Rozróżnia się następujące rodzaje zatorów:

• Zatory zakrzepowe - są wywoływane przez czopy złożone z grudek skrzepniętej krwi. Najbardziej powszechną przyczyną tego typu zatoru jest zakrzepica żył głębokich kończyn, jednak zakrzepy mogą powstawać także na skutek bakteryjnego zapalenia wsierdzia, migotania przedsionków albo zawału mięśnia sercowego. Na wystąpienie zakrzepów szczególnie narażone są osoby w wieku powyżej 40 lat, osoby otyłe oraz pacjenci przyjmujący preparaty zawierające estrogeny;
• Zatory blaszką miażdżycową - są wywoływane przez blaszki miażdżycowe, którymi pokryte są ściany naczyń krwionośnych w wyniku choroby, jaką jest miażdżyca. Ten typ zatorów może być powodem niedokrwiennego udaru mózgu. Poza tym udowodniono, że zator wywoływany blaszkami miażdżycowymi jest jedną z najczęstszych przyczyn zawału mięśnia sercowego;
• Zatory tłuszczowe - wywołują je kropelki tłuszczu pojawiające się w układzie krwionośnym na przykład po urazie tkanki tłuszczowej, urazie silnie stłuszczonej wątroby albo złamaniu kości, podczas którego doszło do uszkodzenia naczyń. W niektórych przypadkach ten rodzaj zatoru pojawia się w wyniku ostrego zapalenia trzustki, oparzenia albo przypadkowego podania do układu krwionośnego preparatów domięśniowych zawierających oleje. Kropelki tłuszczu mogą pojawić się w krwioobiegu także jako powikłanie po tak zwanej limfangiografii, czyli badaniu RTG, do którego przeprowadzenia konieczne jest podanie kontrastu w postaci oleistego preparatu;
• Zatory szpikiem kostnym - mogą powstawać na skutek urazów kości, które powodują uwalnianie szpiku kostnego do układu krwionośnego. Ten typ zatorów pojawia się czasami w przebiegu poważnej choroby autoimmunologicznej, jaką jest reumatoidalne zapalenie stawów;
• Zatory płynem owodniowym - powstają podczas porodu, a dochodzi do nich, gdy u kobiety wystąpią pęknięcia macicy w trakcie silnego parcia. Wówczas płyn owodniowy przedostaje się do krwioobiegu matki. Stan taki jest niezwykle poważny, jednak ten typ zatorów występuje bardzo rzadko;
• Zatory komórkowe - są wywoływane przez różne komórki organizmu, na przykład komórki łożyska, komórki nowotworowe albo komórki wątroby. Najgroźniejsze są zatory wywołane przez komórki o charakterze nowotworowym. Nie dość, że prowadzą one do niedotlenienia, mogą być również powodem pojawienia się przerzutów.

Znacznie rzadziej u pacjentów stwierdza się inne rodzaje zatorów, takie jak zatory powietrzne (spowodowane przez małą ilość powietrza, która może dostać się do organizmu na przykład w wyniku wstrzyknięcia), zatory infekcyjne (wywołane przez obumarłe bakterie, martwe fragmenty tkanek albo skrzepy krwi), a także zatory azotowe (spowodowane chorobą dekompresyjną).

Zator naczyniowy – skutki

Na skutek wystąpienia zatoru naczyniowego i zamknięcia światła tętnicy następuje niedotlenienie tego obszaru ciała, do którego dane naczynie doprowadza krew. W niektórych przypadkach materiał powodujący zator jest na tyle mały, że jedynie zwęża światło tętnicy, a co za tym idzie utrudnia przepływ krwi. Niezwykle niebezpieczne są sytuacje, w których materiał tworzący czop odrywa się od ścian naczynia i wędruje razem z krwią do narządów. Jeżeli czop jest duży, może dojść do zatoru tętnicy płucnej albo mózgu, co w skrajnych przypadkach wywołuje ostrą niewydolność krążenia, a nawet śmierć pacjenta.

Zator naczyniowy – jak zapobiegać powstawaniu zatorów?

Zator naczyniowy może stanowić poważne zagrożenie dla zdrowia i życia pacjenta, w związku z czym ważna jest profilaktyka i podejmowanie działań, które pozwalają zapobiegać zatorom. Bardzo ważne jest szybkie reagowanie na niepokojące objawy oraz leczenie chorób, które zwiększają ryzyko wystąpienia zatorów (do takich chorób oprócz miażdżycy należą między innymi żylaki oraz zaburzenia rytmu serca). Poza tym, należy unikać długotrwałego przebywania w bezruchu. U pacjentów, u których nie istnieje możliwość całkowitego wyleczenia choroby, która może wywoływać zatory, często stosuje się leki przeciwzakrzepowe, do których należy między innymi aspiryna.

Czy wiedzieliście, że zawał serca u kobiet przebiega inaczej niż u mężczyzn? O tym mówi nasz film