Siod³o tureckie - co to jest za element cia³a? Budowa siod³a tureckiego
Siod³o tureckie (³ac. sella turcica) jest to ¶rodkowy odcinek górnej powierzchni trzonu ko¶ci klinowej. Przed nim znajduje siê ma³y guzek siod³a (³ac. tuberculum sellae). Po³o¿one jest w ¶rodkowej czê¶ci podstawy czaszki. W lekkim wg³êbieniu na siodle, w tzw. dole przysadki, znajduje siê wa¿ny organ - przysadka mózgowa. Ten fragment ko¶ci klinowej przypomina nieco wygl±dem siod³o tureckie, st±d nazwa. Chroni przysadkê mózgow± z trzech stron. Od góry natomiast przysadka mózgowa jest przykryta tkank± ³±czn± o nazwie przepona siod³a tureckiego. Sam gruczo³ le¿y otoczony p³ynem mózgowo-rdzeniowym i jest przytrzymywany przez przeponê. Choroby zwi±zane z siod³em tureckim nosz± nazwê zespo³u pustego siod³a.
Zacznijmy od tego, co to jest ko¶æ klinowa? Jest to jedna z ko¶ci czaszki. Ma do spe³nienia wiele wa¿nych funkcji. To wewn±trz ko¶ci klinowej mieszcz± siê zatoki. Ponadto ko¶æ klinowa chroni newralgiczne czê¶ci mózgu. Sk³ada siê z trzech czê¶ci: trzonu, ze skrzyde³ wiêkszych i mniejszych oraz z wyrostków skrzyd³owatych. Dó³ przysadki mózgowej i siod³o tureckie znajduj± siê na górnej powierzchni trzonu ko¶ci klinowej.
Przednia ¶ciana siod³a tureckiego ma dwa pochy³e wyrostki ¶rodkowe, w tylnej czê¶ci natomiast znajduj± siê grzebieñ siod³a oraz tylne wyrostki pochy³e. To tutaj przylega namiot mó¿d¿ku. Na zewn±trz siod³a, po bokach, rozmieszczone s± bruzdy têtnicy szyjnej.
Siod³o tureckie - zespó³ pustego siod³a
Zespó³ pustego siod³a (³ac. syndroma sellae vacuae, ang. empty sella syndrome, ESS) jest to choroba zwi±zana z przysadk± mózgow±. Polega na wpuklaniu siê przestrzeni podpajêczynówkowej w obrêb siod³a tureckiego. Przestrzeñ podpajêczynówkowa jest to inaczej przestrzeñ, znajduj±ca siê pomiêdzy blaszk± opony pajêczej a opon± miêkk±. Otacza mózgowie w jamie czaszki oraz rdzeñ krêgowy w kanale krêgowym. Wype³niona jest p³ynem mózgowo-rdzeniowym. Przez przestrzeñ podpajêczynówkow± przechodz± tak¿e naczynia krwiono¶ne oraz nerwy czaszkowe i korzenie nerwów rdzeniowych.
Istniej± dwie postaci tej choroby: pierwotny i wtórny zespó³ pustego siod³a. W przypadku pierwotnego ESS przyczyn± jest uszkodzenie przepony siod³a tureckiego lub wrodzony brak przepony. To powoduje, ¿e naciskaj±cy na oponê pajêcz± p³yn mózgowo-rdzeniowy powoduje, ¿e wnika ona do ¶rodka i uszkadza, niejako mia¿d¿y przysadkê mózgow±. Ulega ona wtedy deformacji i przestaje prawid³owo dzia³aæ.
Wtórny zespó³ ESS powstaje w wyniku chirurgicznego usuniêcia przysadki mózgowej lub jej zaniku w wyniku dzia³ania niektórych leków lub radioterapii. W¶ród przyczyn znajduje siê tak¿e do¶æ rzadki udar przysadki, polegaj±cy na zawale lub krwawieniu do przysadki mózgowej, co mo¿e mieæ zwi±zek z gruczolakiem przysadki.
Choroba dotyczy oko³o 5 proc. populacji i dotyka g³ównie kobiety.
Siod³o tureckie: jakie s± objawy zespo³u pustego siod³a?
W wyniku uszkodzeñ szypu³y przysadki mózgowej dochodzi do zerwania osi podwzgórze-przysadka mózgowa, co grozi hiperprolaktynemi±, czyli nadmiarem prolaktyny (hormon peptydowy) we krwi, a tak¿e przemieszczeniem nerwów wzrokowych i skrzy¿owaniem ich dróg.
Schorzenie czêsto nie daje ¿adnych objawów klinicznych i diagnozowane bywa przypadkowo. Dotyczy to przede wszystkim wrodzonego zespo³u pustego siod³a. Natomiast forma nabyta ESS oznacza zaburzenia hormonalne, zwi±zane z zaburzeniami wydzielania hormonów przez przysadkê mózgow±.
Objawy ESS s± zwi±zane z nadmiarem prolaktyny we krwi oraz niedoczynno¶ci± przysadki, a wiêc z zaburzeniami w produkcji innych hormonów, nad którymi kontrolê sprawuje przysadka (wazoprezyna, oksytocyna, hormony tarczycy, nadnerczy, j±der i jajnika):
- zaburzenia miesi±czkowania
- obni¿enie libido
- impotencja
Ponadto przemieszczenie nerwu wzrokowego powoduje czasem ubytki w widzeniu oraz bóle neurologiczne g³owy.
Leczenie nie jest konieczne, je¿eli zespó³ pustego siod³a nie daje wiêkszych objawów. W niektórych przypadkach podaje siê hormony przysadki lub obni¿a siê poziom prolaktyny we krwi.
