Inhibitory MAO - co to są za związki? Jak działają IMAO?
Inhibitory monoaminooksydazy, IMAO (po ang. monoamine oxidase inhibitors, MAOIs) jest to grupa substancji stosowanych w leczeniu depresji, niedociśnienia tętniczego oraz w chorobie Parkinsona.
Inhibitory MAO użyte zostały po raz pierwszy jeszcze w latach 50-tych ubiegłego wieku. Były jednymi z pierwszych leków antydepresyjnych, które okazały się skuteczne, ale używano ich z umiarem ze względu na zaobserwowane skutki uboczne. Leki są hepatotoksyczne, czyli uszkadzają wątrobę. Z tego powodu zresztą niektóre z tych związków zostały potem wycofane z użycia. Inhibitory MAO obejmują dużą grupę substancji i współcześnie używa się nadal niektórych z nich w leczeniu nie tylko depresji, ale także zaburzeń związanych z chorobą Parkinsona (selegilina).
Działanie antydepresyjne inhibitorów MAO zostało odkryte przypadkiem, w trakcie leczenia gruźlicy przy pomocy pochodnych hydrazyny. Zauważono wtedy, że inhibitory MAO wpływają także na układ nerwowy. Ich działanie polega na blokowaniu enzymu oksydazy monoaminowej. To ten enzym odpowiada za rozkład neuroprzekaźników, takich jak noradrenalina, adrenalina, dopamina, serotonina, fenyloetyloamina, benzyloamina oraz tyramina. Innymi słowy inhibitory MAO hamują rozpad amin biogennych, dzięki czemu wzrasta ich poziom w organizmie. IMAO znalazły więc zastosowanie w walce z depresją, szczególnie z depresją lękową oraz atypową.
Lek podaje się w formie doustnej. Od niedawna na rynku amerykańskim lek dostępny jest także w postaci plastra na skórę, co ułatwia precyzyjne dawkowanie oraz pozwala na uniknięcie niektórych skutków ubocznych. Zaczynają działać po około dwóch do trzech tygodni i wymagają przyjmowania przez co najmniej sześć miesięcy. W przeciwnym wypadku ich działanie szybko zanika i depresja może powrócić.
Generalnie dzieli się je na trzy generacje, różniące się właściwościami i skutkami ubocznymi.
- Leki I generacji - izokarboksazyd, fenelzyna, iproniazyd oraz tranylcypromina
- Leki II generacji - klorgilina, selegilina
- Leki III generacji - moklobemid, toloksaton, amiflamina, lazabemid
Istnieją dwa główne typy inhibitorów MAO:
- działające na MAO-A (serotonina, adrenalina, noradrenalina, dopamina, tyramina)
- działające na MAO-B (serotonina, dopamina, fenyloetyloamina, benzyloamina)
W postaci naturalnej występują w takich roślinach jak dziurawiec, czarna porzeczka, męczennica, ruta stepowa, miłorząb dwuklapowy.
Inhibitory MAO - działania niepożądane
Zażywanie inhibitorów MAO powoduje szereg niepożądanych skutków, w tym:
- suchość w ustach, zapalenia dziąseł, zapalenia jamy ustnej
- nudności
- biegunka
- zaparcia
- senność
- bezsenność
- ból i zawroty głowy
- niepokój, lęk
- zaburzenia oddawania moczu
- szumy uszne
- nadpobudliwość
- niewyraźne widzenie
- nadmierne zmęczenie
- reakcje skórne (w przypadku stosowania plastra)
Inhibitory MAO zaczynają działać pozytywnie dopiero po 2 tygodniach zażywania. Początkowo wzmagają nawet objawy choroby, w tym zwiększają skłonności samobójcze. Dlatego chory musi być objęty opieką, szczególnie w początkowym okresie zażywania leku. Ponadto inhibitory MAO wchodzą w interakcję z innymi lekami. Dlatego przyjmując ten lek należy zachować szczególną ostrożność przy przyjmowaniu innych środków i informować lekarzy o ich zażywaniu. Inhibitory MAO mogą też zostać przedawkowane, co grozi zapadnięciem w śpiączkę, a nawet śmiercią. Objawy niepożądane mogą być także niespecyficzne i wystąpić po 24 do 48 godzin po zażyciu pierwszej dawki.
Inhibitory MAO - przeciwwskazania
Nie wolno mieszać tych leków z innymi lekami antydepresyjnymi, takimi jak selektywne inhibitory wychwytu zwrotnego serotoniny (SSRI). Połączenie tych dwóch leków może wywołać tzw. zespół serotoninowy, który grozi śmiercią. Zmieniając lek IMAO na inny trzeba też zachować dwutygodniowy okres przejściowy, aby nie wywołać interakcji leków.
Inhibitory MAO przeciwdziałają rozkładowi tyraminy w organizmie, a także niektórych pokarmów, napojów oraz leków, w których znajduje się większa ilość tego związku. Tyramina to organiczny związek chemiczny, znajdujący się na przykład w serach, rybach wędzonych i marynowanych, peperoni, salami, wątróbce wołowej, wątróbce drobiowej, sosie sojowym, awokado, czekoladzie, bobie, figach, fasoli, drożdżach, rodzynkach, winie i w niektórych likierach. Im starsza żywność, tym więcej w niej tyraminy, co dotyczy szczególnie serów, stąd potoczna nazwa interakcji między tyraminą a inhibitorami MAO, zwana "efektem serowym".
Tyramina jest metabolizowana przez enzym monoaminooksydazę. Akumulacja tyraminy w organizmie jest niebezpieczna i może doprowadzić do stanów zagrażających życiu, do wzrostu ciśnienia krwi lub do tzw. przełomu nadciśnieniowego, a także do zwiększenia częstotliwości bicia serca oraz do pobudzenia psychoruchowego. Dlatego przyjmując inhibitory MAO należy unikać produktów spożywczych z tyraminą nawet do dwóch tygodni po odstawieniu leku.
Inhibitorów MAO nie powinny zażywać osoby chore na padaczkę, z chorobą alkoholową, z silnymi bólami głowy, przy dusznicy bolesnej, chorobach naczyniowych, chorobach nerek, wątroby, po przejściu udaru mózgu lub zawału serca, a także przy nadczynności tarczycy. A także w przypadku, gdy w rodzinie chorego istnieją skłonności do zaburzeń neurologicznych oraz depresji rodzinnej.
