Orchidektomia (usunięcie jądra), podobnie jak usunięcie obu jąder, przeprowadzana jest nie tylko dlatego, że jest pewność rozpoznania raka jądra. Wskazaniem jest już podejrzenie nowotworu złośliwego. Przed amputacją w ocenie specjalistów nie powinno się przeprowadzać biopsji diagnostycznej, gdyż to badanie akurat w przypadku jąder grozi rozsianiem komórek rakowych. Nowoczesna diagnostyka obrazowa (tomografia komputerowa, czasem PET) i oznaczenie markerów nowotworowych zwykle nie pozostawia wątpliwości. Zmiany w tym obrębie najczęściej są złośliwe. Rak jądra zwykle atakuje bardzo młodych mężczyzn (to najczęstszy złośliwy nowotwór w grupie wiekowej 20-40 lat) i jest szczególnie niebezpieczny ze względu na dużą skłonność do przerzutów (zwykle do wątroby czy kości).
Orchidektomia - trudna decyzja?
W przypadku raka (jak i jego podejrzenia) orchidektomia jest bezwzględną koniecznością. Chociaż bywa, że pacjenci mają spory problem z wyrażeniem zgody na operację, nie ma sensu się wahać.
Z jednym jądrem można normalnie żyć. Zabieg nie pozbawia płodności ani sprawności seksualnej. Wprawdzie jądra produkują ważny męski hormon testosteron, ale jest on także wytwarzany w nadnerczach, a liczba plemników wywarzanych w zachowanym jądrze w zupełności wystarcza do zapłodnienia.
Zobacz film o spermie
By zmniejszyć dyskomfort związany ze zmianami w wyglądzie narządów płciowych, można rozwiązać także ten problem i wszczepić protezę jądra (silikonowy implant).
Orchidektomia - inne wskazania
Jądra usuwa się także z innych powodów niż nowotwór jądra. Zabieg wykonuje się w przypadku:
- niektórych nowotworów prostaty,
- raka piersi (to także męski problem),
- poważnego urazu jądra,
- zaawansowanych stanów zapalnych,
- skrętu jądra,
- operacji zmiany płci,
- wnętrostwa, jeśli nie powiodła się próba chirurgicznego sprowadzenia jądra do worka mosznowego.
Czasem podstawowym celem zabiegu jest zmniejszenie produkcji testosteronu. Dotyczy to przede wszystkim nowotworów hormonozależnych (jak rak sutka czy gruczołu krokowego). Wówczas jednak by zahamować rozrost nowotworu i przerzuty, wskazane jest usuniecie obu jąder.
Orchidektomia - jak wygląda zabieg
Przebieg zabiegu operacyjnego i jego rozległość zależą przede wszystkim od wskazania. Najczęściej, w przypadku uszkodzenia jądra, przewlekłego stanu zapalnego czy skrętu, wykonuje się tzw. orchidektomię prostą czy jej bardziej zachowawczą wersję - orchidektomię podtorebkowa (amputacja dotyczy samego jądra, a w mosznie pozostawia się najądrza, nasieniowody i osłonkę białawą). Wskazaniem do zabiegu radykalnego (całkowite usunięcie jądra razem z najądrzem i powrózkami nasiennymi przez kanał pachwinowy) są głównie choroby nowotworowe. Bywa, że wówczas wykonywana jest kastracja.
Coraz częściej w przypadku nowotworu jądra stosowane jest jedynie wyłuszczenie samego guza. Niestety, wykonują je tylko niektóre ośrodki, gdyż taka operacja wymaga ogromnego doświadczenia i dużej precyzji. Jeśli w jej trakcie nie wytnie się całego nowotworu, rokowania dla pacjenta co do wyleczenia i przeżycia znacznie maleją.
Sam zabieg orchidektomii nie odbiega zasadniczo od innych operacji. Pacjent musi być na czczo. Jest operowany w znieczuleniu podpajęczynówkowym lub ogólnym. Zwykle całość zajmuje mniej niż godzinę. Usuniętą tkankę poddaje się analizie histopatologicznej. Na wyniki najczęściej czeka się 2-3 tygodnie.
Wielu pacjentów, u których wykonywana jest orchidektomia, przechodzi także chemioterapię. Wówczas zaleca się odłożenie ewentualnych planów powiększenia rodziny o przynajmniej dwa lata po zakończeniu leczenia.
Usunięcie jądra - powikłania
Właściwie każdy zabieg chirurgiczny jest obarczony jakimś ryzykiem powikłań i komplikacji, chociaż zdarzają się one rzadko, a lekarze najczęściej nie mają problemu, by szybko się z nimi uporać. Z pewnością niepożądane skutki zabiegu są mniej groźne niż rezygnacja z operacji. Ryzyko powikłań jest tym większe, im bardziej zaawansowane stadium choroby. Możliwe problemy to między innymi krwiaki pooperacyjne, stany zapalne, przejściowe zaburzenia czucia.
Czy zabiegowi można zapobiec?
Pewnych problemów ze zdrowiem nie jesteśmy w stanie unikać, nie mamy też większego wpływu na to, czy zachorujemy. Istotne jednak, by problem wcześnie zdiagnozować. Zaniedbane pozornie błahe problemy, w tym stany zapalne, niewłaściwie leczone z czasem mogą rozwinąć się w poważne nieprawidłowości.
Profilaktyka orchidektomii to przede wszystkim comiesięczne samodzielne badanie jąder i regularne kontrole u urologa, bądź androloga, mężczyzn, którzy w rodzinie mają przypadki wad wrodzonych jąder (w tym wnętrostwa) i nowotworów jąder.
Samobadanie jąder powinni wykonywać wszyscy mężczyźni od ukończenia 15. roku życia. Jeśli podczas samobadania jąder zaobserwujesz jakiekolwiek nieprawidłowości, nie wahaj się skonsultować z lekarzem.
Czytaj: Samobadanie jąder - jak je wykonać, na co zwracać uwagę.
