Krzywica - choroba wieku dziecięcego
Krzywica zdarza się się u małych dzieci, zwykle od trzeciego miesiąca do drugiego roku życia. Współcześnie jest już diagnozowana rzadziej, niż w poprzednich wiekach, ale wciąż się zdarza. Główną przyczyną jest brak witaminy D, odpowiedzialnej za budowę kości. Witamina D ma bowiem, między innymi, regulować gospodarkę wapniowo-fosforanową organizmu, poprzez ułatwianie procesu metabolizowania wapnia oraz fosforu. Dostarczana jest organizmowi w dwojaki sposób. Jednym ze źródeł witaminy D jest pożywienie. Ale w znacznie większym stopniu za witaminę D odpowiada słońce, a dokładnie proces syntetyzowania witaminy D w naszej skórze pod wpływem promieniowania ultrafioletowego.
W połowie XIX wieku zaczęły się pojawiać pierwsze analizy naukowe, które powiązały rozwój krzywicy z brakiem nasłonecznienia, a na początku XX wieku odkryto witaminę D i następnie zaczęto badać jej funkcje. Odkąd poznano bliżej rolę pełnioną przez witaminę D oraz proces powstawania krzywicy, zaczęto tworzyć programy przeciwdziałania chorobie. W tej chwili krzywica jest dość rzadka w krajach rozwiniętych, natomiast nadal zbiera spore żniwo w uboższych rejonach świata.
W jaki sposób może dojść do krzywicy u małego dziecka? Gdy witamina D przestaje wspomagać wchłanianie wapnia z pokarmu i zaczyna go brakować w organizmie, ten uzupełnia niedobory pobierając pierwiastek między innymi z kości. Odwapnienie kości u małego dziecka jest groźne, prowadzi bowiem szybko do ich zniekształcenia.
Krzywicą zagrożone są przede wszystkim dzieci mało przebywające na słońcu, a także z krajów, gdzie słonecznych dni w roku jest mniej lub żyją w zadymionych miastach. W grupie ryzyka znajdują się także dzieci pochodzące z ciąż bliźniaczych, noworodki z niską masą urodzeniową i wcześniaki. W tych przypadkach mogło dojść do niedoborów witaminy D jeszcze w czasie życia płodowego.
Objawy krzywicy
W początkowym okresie można zauważyć u dziecka szczególną potliwość główki, zwłaszcza w momencie, gdy jest karmione. Ponadto dziecko traci łaknienie, ma częste zaparcia, jest niespokojne i drażliwe. Objawami niedoboru witaminy D są także: długie niezrastanie się ciemiączka, późne lub nieprawidłowe wyrzynanie się zębów, a także charakterystyczne dla krzywicy deformacje kości. Dziecko ma zbyt mały obwód klatki piersiowej, niektóre fragmenty kości ulegają pogrubieniu, czaszka jest spłaszczona, następuje także rozmiękanie kości potylicy.
Gdy dziecko zaczyna siadać, może pojawić się u niego na odcinku lędźwiowym kręgosłupa garb krzywiczny, spowodowany obciążeniami kości. A potem, gdy już maluch chodzi, wyginają się u niego kości nóg. tworząc charakterystyczny pałąk, ponieważ słabe kości nie wytrzymują naporu coraz cięższego ciała. Dochodzi wtedy do powstania tzw. szpotawych kolan, czyli wady postawy, w której nogi układają się w literę O, albo też do koślawości (nogi tworzą literę X) oraz do rozwoju płaskostopia.
Nieleczona krzywica powoduje trwałą deformację kości, w tym deformację klatki piersiowej oraz wady kręgosłupa, takie jak kifoza odcinka piersiowego oraz lordoza odcinka lędźwiowego, skolioza, pogrubienie nasad kości długich, zwane bransoletami krzywiczymi. Wykształca się tzw. ptasia lub lejkowata klatka piersiowa. Kości miednicy ulegają zniekształceniu, czaszka nabiera charakterystycznego kwadratowego kształtu, a zęby rosną słabe i wadliwie zbudowane - korona zęba jest odwapniona i nieprawidłowo wykształcona. Osłabione mięśnie powodują wypchnięcie brzucha do przodu, określane mianem "żabi brzuch". Dziecko z objawami krzywicy będzie też miało kłopoty z utrzymaniem głowy w pionie.
Niski poziom wapnia we krwi sprzyja napadom tężyczki, czyli nadmiernych skurczów kończyn dolnych, górnych lub krtani. Dziecko może mieć także napady drgawek.
Krzywica a wzrost
Krzywica powoduje zaburzenia w rozwoju kości, wpływając przy tym na opóźnienie wzrostu dziecka. Dziecko słabiej się rozwija, jego rozwój psychomotoryczny ulega zaburzeniom. Towarzyszy temu obniżenie odporności organizmu i częstsze infekcje. W późniejszym wieku krzywica przyspiesza rozwój osteoporozy. Krzywica a osteoporoza wiążą się ze sobą, ponieważ w obu przypadkach dochodzi do osłabienia struktury mineralnej kości z powodu niedoborów witaminy D3.
Jak leczyć krzywicę i jak zapobiec krzywicy?
Zapobieganie krzywicy polega na dostarczeniu dziecku odpowiedniej ilości witaminy D. A zatem, ważne są codzienne dłuższe spacery, ekspozycja na słońce, a także podawanie dziecku od pierwszych chwil życia odpowiednich dawek witaminy D3, jeżeli istnieje ryzyko niedoboru. Lekarz pediatra powinien zdecydować o suplementowaniu witaminy po dokładnym zbadaniu dziecka.
Ważne jest w początkowych latach życia dziecka monitorowanie poziomu witaminy D w organizmie, aby w razie niedoborów podać mu odpowiednią dawkę. Badany jest poziom wydalanego z moczem wapnia, co jest istotne dla określenia, jak organizm dziecka gospodaruje tym minerałem. W krwi dziecka szuka się oznak niedoboru lub nadmiaru soli wapnia i fosforu. Ponadto, dla zdrowych kości malucha nie bez znaczenia jest dieta matki w okresie ciąży, dlatego lekarze często zalecają przyszłym matkom dodatkowe dawki witaminy D3. Przy czym należy mieć na uwadze, że zarówno brak, jak i nadmiar witaminy D, są niekorzystne dla zdrowia.
Podstawą przy zapobieganiu krzywicy pozostaje zbilansowana dieta oraz odpowiednia ekspozycja na słońce.
