Wodobrzusze - charakterystyka choroby
Wodobrzusze, puchlina brzuszna (łac. ascites) oznacza nadmierne nagromadzenie się płynu w jamie brzusznej. Jest objawem kilku chorób, samo w sobie nie jest jednostką chorobową. Zwykle w jamie otrzewnej znajduje się niewielka ilość płynu, wynosząca nie więcej niż 150 ml. Ma za zadanie amortyzować uderzenia w jamę brzuszną, a więc chronić narządy wewnętrzne. Jednak większa ilość płynu w brzuchu oznacza, że toczy się tam proces chorobowy.
Wodobrzusze ma trzy stopnie zaawansowania. Stopień pierwszy to łagodne wodobrzusze, którego nie widać jeszcze na zewnątrz, a tylko w trakcie wykonywania USG jamy brzusznej. Stopień drugi to umiarkowane wodobrzusze, gdy objętość zgromadzonego w brzuchu płynu przekracza już 500 ml. Zmienia się wtedy wygląd brzucha, który staje się rozlany, wypukły po bokach. Pojawia się tzw. chełbotanie. Można go wyczuć w trakcie badania brzucha, gdy kładzie się jedną rękę na prawej dolnej części, a drugą lekko uderza w część lewą brzucha. Wyczuwa się wtedy falę idącą przez jamę brzuszną. I wreszcie trzeci stopień, objawiający się znacznym napięciem powłok brzucha i wygładzeniem pępka. Skóra na brzuchu staje się błyszcząca, poprzecinana widocznymi pod skórą żyłkami. Nogi wyglądają przy tym nienaturalnie cienko.
Wodobrzusze - przyczyny
Do wodobrzusza dochodzi w rezultacie jednego z czterech zdarzeń:
- nadciśnienie wrotne, powstające w wyniku zbyt wysokiego ciśnienia w naczyniach żylnych, odprowadzających krew z jamy brzusznej
- hipoalbuminemia, czyli zbyt mała ilość białek we krwi, w wyniku znacznej utraty lub zaburzeń w ich produkcji
- nadprodukcja płynów, do której dochodzi przy chorobie nowotworowej
- niedrożność naczyń chłonnych, odprowadzających płyn z jamy otrzewnej
Do nadciśnienia wrotnego dochodzi przy marskości wątroby (80 procent przypadków), przy rozwiniętym raku, a także na skutek niewydolności serca lub infekcji. Rzadziej za wodobrzusze odpowiadają: gruźlica, choroby trzustki, niewydolność nerek (dializy), niedobór białka przy niedożywieniu, uszkodzenia narządów limfatycznych, zakrzepica żyły wrotnej i inne choroby.
Wodobrzusze - symptomy
Objawy wodobrzusza:
- znaczne powiększenie obwodu brzucha
- dyskomfort w jamie brzusznej
- niewielkie bóle
- nudności
Wodobrzusze towarzyszy innym chorobom, stąd objawy związane są z podstawowym schorzeniem. I tak, marskość wątroby, czyli włóknienie miąższu, objawia się m.in. powiększeniem śledziony, ginekomastią, na skórze pojawiają się wybroczyny i krwawienia. Schorzeniu może towarzyszyć żółtaczka, swędzenie skóry oraz nadciśnienie.
Drugą w kolejności przyczyną wodobrzusza są nowotwory. Odpowiadają za 10 procent przypadków. Jeżeli są to nowotwory układu pokarmowego, to towarzyszą im bóle brzucha, nudności, wymioty, zaparcia, utrata masy ciała. U kobiet wodobrzusze związane może być z rakiem jajnika.
Niewydolność serca także czasem przebiega z wodobrzuszem. Chory ma wtedy objawy, związane z nieprawidłową pracą układu krążenia, a więc duszności, szybkie męczenie się, obrzęk kończyn dolnych i inne.
Wodobrzusze - diagnoza i leczenie
Wodobrzusze stwierdza się w badaniu USG lub podczas tomografii komputerowej, a także podczas badania palpacyjnego. Gdy lekarz opukuje jamę brzuszną, słyszy wtedy charakterystyczny stłumiony dźwięk. Ponadto sprawdza się, czy nie ma objawu chełbotania. Aby dokładnie określić przyczynę wodobrzusza wykonuje się ponadto badania krwi oraz pobiera płyn z jamy otrzewnej. Szuka się w nim komórek nowotworowych, leukocytów, białka, albuminy, glukozy.
Leczy się przede wszystkim chorobę podstawową. Natomiast sam objaw, czyli wodobrzusze zwalcza się kilkoma metodami:
- przy pomocy leków moczopędnych (diuretyki)
- gdy leczenie nie daje efektów i wodobrzuszu towarzyszą duszności i pogorszenie stanu chorego stosuje się nakłuwanie jamy otrzewnej i odprowadzanie nadmiaru płynu
- bilansowanie płynów, czyli ograniczenie przyjmowanych ilości, w zależności od już wydalonych oraz ogranicza spożycie soli
Wodobrzusze - powikłania
Przy wodobrzuszu mogą nasilić się duszności, spowodowane uciskaniem przepony, a także może dojść do rozwoju bakteryjnego zapalenia otrzewnej na skutek przedostania się bakterii z jelita do płynu w jamie brzusznej. Dodatkowo dołączają się obrzęki kończyn dolnych oraz - nierzadko - płyn w jamie opłucnej.
