Złocień maruna - charakterystyka rośliny
Złocień maruna, wrotycz maruna (Tanacetum parthenium) to roślina z rodziny astrowatych. Dawna nazwa złocienia to Chrysanthemum pathenium. Na Wyspach Brytyjskich nazywana jest także feverfew, które to słowo pochodzi z łaciny (febrifugia), co oznacza "zmniejszający gorączkę" i bezpośrednio nawiązuje do zastosowania tej rośliny do zwalczania temperatury.
Pochodzi z terenów Azji Mniejszej i Półwyspu Bałkańskiego, ale rośnie powszechnie w całej w Europie. Kiedyś był uprawiany jako roślina ozdobna, obecnie rośnie także dziko, nie tylko w swoim naturalnym środowisku, ale także na Dalekim Wschodzie, w Ameryce Północnej, w niektórych rejonach Ameryki Południowej. Lubi zasiedlać kamieniste miejsca, przydrożne rowy, brzegi strumieni, stanowiska ruderalne. Jest rośliną silnie pachnącą, kwietnie od czerwca do października, wypuszczając niewielkie kwiatki zebrane w koszyczki. Rośnie na wysokość kilkudziesięciu centymetrów. Wyglądem przypomina nieco pospolity rumianek.
Złocień maruna - tradycyjna roślina lecznicza
Złocień maruna jako środek leczniczy wykorzystywany jest od setek, a nawet tysięcy lat. Wzmianki o roślinie znaleziono już w pismach Dioskuridesa z I wieku n.e. Tradycja przypisuje marunie zdolność do uśmierzania bóli reumatycznych oraz zwalczania migreny, a także obniżania gorączki. Dlatego też niektórzy nazywają roślinę średniowieczną aspiryną. Dawni medycy stosowali złocień do leczenia reumatyzmu, zaburzeń menstruacyjnych, a także w trakcie trudnych orodów.
Złocień maruna - składniki i działanie
Lecznicze działanie rośliny znalazło potwierdzenie w wielu badaniach. Ma zatem udokumentowanie działanie przeciwzapalne. Najważniejsze z punktu widzenia leczniczego są w roślinie węglowodory seskwiterpenowe, czyli germakrany, guajany oraz eudesmany. Z nich najważniejszy jest partenolid, należący do grupy germakranolidów.
Partenolid otrzymuje się z rośliny metodą ekstrakcji rozpuszczalnikami lub dwutlenkiem węgla. Ekstrakt umieszcza się w kapsułkach żelatynowych. Znajduje zastosowanie jako lek przeciwbólowy w migrenach, przy bólach reumatycznych oraz do leczenia astmy. Ma właściwości przeciwzapalne, przeciwmigrenowe, a także cytostatyczne i przeciwbakteryjne. Olejek eteryczny z ziela hamuje rozwój wielu szczepów bakterii, a tym Bacillus subtilis oraz Staphylococcus aureus. Wyciągi etanolowe z rośliny zwalczają bakterie gram-dodatnie, niektóre grzyby oraz dermatofity.
Stwierdzono ponadto działanie antynowotworowe partenolidu. Działa przede wszystkim na białka, które są zaangażowane w proces powstawania nowotworów. Działa cytotoksycznie lub cytostatycznie na komórki nowotworowe, zmniejszając oporność na działanie leków i radioterapii. Miał także zdolność aktywowania procesów apoptozy, czyli procesu zaprogramowanej śmierci komórek rakowych. Te właściwości rośliny powodują, że staje się przedmiotem zainteresowania ze strony przemysłu farmaceutycznego, wciąż szukającego skutecznych leków na raka.
Złocień maruny jako lek na migrenę znany był od dawna, a żucie liści oraz napary uśmierzały bóle głowy. W badaniach klinicznych stwierdzono, że roślina hamuje produkcję prostaglandyn, zmniejsza proces uwalniania serotoniny oraz histaminy, wpływa na rozluźnienie mięśni gładkich oraz na receptory 5-HT2A. Najlepsze wyniki osiągnięto, gdy połączono złocień maruny z korą wierzby.
Innym biologicznie czynnym składnikiem rośliny są flawonoidy, mające udowodnione działanie przeciwzapalne. Ponadto roślina zawiera m.in. pyretroidy, kumaryny, a także melatoninę. Za mocny zapach złocienia maruny odpowiadają terpeny, a wśród nich kamfora oraz pochodne estrowe chryzantenolu, werbenolu oraz borneolu.
Złocień maruna - przeciwwskazania
Nie zaleca się picia naparów z rośliny kobietom w ciąży oraz karmiącym piersią. Ostrożnie powinny jej używać osoby mające skłonności alergiczne, a także osoby z kłopotami z krzepliwością krwi.
