Cząber - co to za roślina?
Cząber ogrodowy (Satureja hortensis L.) to roślina z rodziny jasnotowatych. W stanie dzikim rośnie w południowo-wschodniej Europie, a także w Turcji. Znany był już w starożytnym Rymie. Obecnie w wielu rejonach świata uprawiany jest jako roślina służąca potem do przyprawiania potraw. Jest rośliną jednoroczną, niewysoką, bo dochodzącą do wysokości 25 cm. Jeżeli chcemy uprawiać ją w ogródku to wysiewamy ją do gruntu w maju, najlepiej w słonecznym miejscu, ponieważ lubi ciepło i światło. Dość dobrze znosi suszę, więc roślinę należy podlewać tylko przy bardzo suchej pogodzie. Cząber, uprawiany w ogródku ziołowym, nie tylko ładnie się prezentuje, ale także odstrasza mszyce. Poleca się sianie w pobliżu warzyw fasolowych, ponieważ dobrze ze sobą rosną.
Cząber ogrodowy przynależy do większej grupy roślin o nazwie cząber, obejmującej około kilkudziesięciu gatunków, ale to cząber ogrodowy i cząber górski mają największe zastosowanie w kuchni i w ziołolecznictwie. Cząber górski jest byliną, o mocniejszym niż cząber ogrodowy zapachu, rośnie głównie na południu Europy. Ususzony staje się składnikiem bułgarskiej przyprawy o nazwie czubryca.
Cząber - zastosowanie w kuchni
Cząber ogrodowy wyglądem przypomina nieco tymianek. I jest równie chętnie używany w wielu kuchniach świata jako przyprawa. Do celów kulinarnych wykorzystuje się świeże albo suszone liście, a także wierzchołki zrywane z młodych pędów. Korzenny i silny aromat cząber zawdzięcza obecności olejków eterycznych. Najwięcej znajdziemy ich w roślinie tuż przed kwitnieniem oraz w trakcie kwitnięcia. Ma dobroczynne działanie na układ pokarmowy, poprawiając trawienie oraz apetyt. Wykazuje działanie wiatropędne. Wszystko to sprawia, że cząber świetnie nadaje się do przyprawiania ciężkostrawnych potraw. Szczególnie do dań na bazie roślin strączkowych, takich jak fasola, bób, groch, soczewica, które mogą spowodować wzdęcia. Latem można go dodawać do gotowanej fasoli czy bobu, do wszelkich potraw z dodatkiem świeżych lub suszonych roślin strączkowych. Niemcy nazwali nawet cząber słowem Bohenkraut czyli w dosłownym tłumaczeniu ziele fasoli.
Cząber kucharze wykorzystują także do doprawiania dań rybnych, mięsa z drobiu, a także dziczyzny czy też tłustych potraw z wieprzowiny i wołowiny. Można go też dodawać do wyrobów wędliniarskich. Użyty do sosów nadaje im mocniejszy korzenny posmak. Zresztą, przez wiele lat to cząber zastępował pieprz, tam, gdzie był niedostępny lub za drogi. Obecnie można go używać oddzielnie, a dobrze sprawdza się także jako składnik mieszanek przypraw, takich jak zioła prowansalskie. Po dodaniu cząbru na smaku zyskają nawet jajecznica i omlet, nie wspominając już o pizzy, zapiekankach, czy też potrawach warzywnych. Można go z powodzeniem używać w dietach bezsolnych. Cząber dodajemy do potraw na końcu gotowania pamiętając, że ma mocny smak i aromat, więc nie powinniśmy sypać go zbyt dużo, aby nie zdominował potrawy.
Cząber - roślina lecznicza
Cząber zbiera się w okresie kwitnienia, czyli od lipca do września i suszy w pęczkach w przewiewnym miejscu w temperaturze nie wyższej niż 40 stopni C. Suszone ziele zawiera od 0,8 do 1,5% olejku eterycznego, na który składają się karwakrol i cymen oraz garbniki, żywice i śluzy, a także sole mineralne, w tym magnez, żelazo i potas. Dzięki temu wykazuje właściwości lecznicze. Pomaga w problemach z trawieniem potraw pobudzając wydzielanie soku żołądkowego. Można go zastosować przy biegunkach do złagodzenia objawów. Przeciwdziała nadmiernej fermentacji, zapobiegając tym samym wzdęciom. Ma też niewielkie działanie przeciwbakteryjne i przeciwgrzybiczne, a także przeciwrobacze. Działa także przeciwskurczowo i lekko moczopędnie. Cząber do celów leczniczych wchodzi w skład różnych mieszanek ziołowych na problemy żołądkowe i raczej w ten sposób się go używa.
