Cysty: czym jest cysta? Rodzaje cyst, diagnostyka, leczenie

Cysty to niewielkie i zwykle niegroźne zmiany w postaci jakby woreczka wypełnionego galaretowatą substancją, mogące pojawić się właściwie w dowolnym miejscu ciała. Najczęściej mamy do czynienia z cystami na jajnikach, w piersiach, w narządach wewnętrznych, na przykład w nerkach, albo pod skórą. W zdecydowanej większości są to zmiany niegroźne i dopóki nie urosną nadmiernie, nie wymagają usuwania. Z wyjątkiem przypadków, gdy zakłócają pracę narządu lub ze względów estetycznych.

Cysty: czym jest cysta?

Cysta (łac. cystis) to zazwyczaj niewielkie przestrzenie w naszych tkankach, które wyodrębniły się i otorbiły ścianką zbudowaną z nabłonka lub innego rodzaju tkanek. Takie cysty wypełnione są płynem albo substancją półpłynną, a czasami także litą. Cysty mogą być pojedyncze, ale zdarzają się także zgrupowane po kilka w jednym miejscu. Są niezwykle zróżnicowane, jeżeli chodzi o wielkość, zawartość, a nawet kolor. Bywają też poprzedzielane wewnątrz przegrodami. I właściwie mogą pojawić się wszędzie: w narządach miąższowych, czyli w wątrobie, nerkach, a także w jajnikach, piersiach, na skórze, w przestrzeniach między tkankami. 

Cysty są tworami patologicznymi, ale nie zawsze wymagają interwencji lekarza. Niektóre tylko się obserwuje i dopóki wydają się nieszkodliwe, pozostawia się je spokoju. Ponadto, cysta może istnieć w organizmie latami i nie dawać żadnych objawów. Niektóre cysty wykrywane są przypadkowo, przy okazji badań diagnostycznych, na przykład tomografii komputerowej, czy też ultrasonografii.

Cysty - rodzaje, przyczyny powstawania cyst

Cysty, zwane też torbielami, dzieli się na dwa rodzaje, co ma związek z budową ścianki, którym cysta jest otoczona. I tak: jeżeli ścianki torbieli zbudowane są z komórek nabłonkowych mówi się o torbieli prawdziwej, natomiast torbiele rzekome powstają w ramach innej tkanki, a ich ścianki zbudowane są najczęściej z tkanki łącznej. Takie torbiele to często efekt urazu mechanicznego.

Można też mówić o torbieli wrodzonej oraz nabytej. Cysty wrodzone są albo spowodowane wadą rozwojową, albo uwarunkowane genetycznie. Cysty nabyte natomiast powstają najczęściej na bazie stanu zapalnego w danym miejscu ciała, na przykład w wyniku zapalenia jajników może rozwinąć się w ich obrębie cysta. Druga przyczyna to urazy mechaniczne.

Mówi się także o tzw. torbieli krwotocznej, czyli niegroźnej pozostałości po niepękniętym pęcherzyku Graffa. Umiejscawia się w podbrzuszu i nie daje żadnych objawów aż do momentu, w którym nadmiernie się rozrośnie.

Cysty - rodzaje ze względu na miejsce, w którym występują

Możemy mówić o następujących, najczęściej wystepujących rodzajach cyst:

• cysty jajnika
• cysty piersi
• torbiel galaretowata - występująca w okolicach torebek stawowych i ścięgien
• cysta korzeniowa - występująca w tkance kostnej szczęki i żuchwy
• cysty zastoinowe - w błonie śluzowej zatok obocznych nosa, warg lub jamy ustnej
• cysty szczęk i tkanek miękkich jamy ustnej
• cysty nerek, trzustki, wątroby
• cysty pajęczynówki, czyli opony pajęczej
• cysta Bakera - znajdująca się w dole podkolanowych, na skutek urazu torebki stawowej kolana

Cysty - objawy, diagnostyka, leczenie

Cysty potrafią istnieć niezauważone. Jeżeli jednak rozrosną się na tyle, że uciskają jakiś narząd i znajdujące się w nim nerwy, zaczynają z czasem boleć. Jest to rodzaj kolki, która nasila się przy - na przykład - pochylaniu się czy poruszaniu. Czasem ból przeradza się w chroniczny i wtedy wymagana jest interwencja lekarza. Wewnątrz cysty może rozwinąć się stan zapalny, cysta może także pęknąć. W niektórych miejscach, jak na przykład w piersi, można je wyczuć w czasie badania ręką. Pod palcami czujemy wtedy galaretowatą przestrzeń, którą łatwo przesunąć w inne miejsce. Do badania cyst wykorzystuje się także tzw. metodę Dopplerowską, czyli bada się przepływy w naczyniach krwionośnych wokół zmiany. Cysty w nerkach objawiają się obecnością białka w moczu, wyższym poziomem kreatyniny i mocznika w krwi oraz zaburzeniami w stężeniu jonów sodu i potasu. Cysty w wątrobie powodują natomiast podwyższenie prób wątrobowych oraz wyższy poziom bilirubiny.

Cysty są dobrze widoczne w czasie badania obrazowego, np. w trakcie USG lub przy mammografii.  Obserwując taką cystę lekarz upewnia się, czy torbiel nie zmienia charakteru na nowotworowy lub czy nie ma w niej stanu zapalnego. Aby upewnić się, czy nie jest to zmiana nowotworowa pobiera się czasem wycinek do badania histopatologicznego. Cysty niezłośliwe i niewielkich rozmiarów po prostu się obserwuje. Nie ma konieczności ich usuwania. Jednak, gdy usunięcie torbieli jest wskazane najczęściej robi się to wyciągając strzykawką jej zawartość. Można także cysty usuwać chirurgicznie. Torbiele w jajnikach leczy się także hormonalnie.