Przełom tarczycowy hipermetaboliczny (tyreotoksyczny, łac. coma thyreotoxicum, crisis thyreotoxica) to gwałtowne nasilenie się objawów nadczynności tarczycy, w wyniku czego do krwi uwolniona zostaje większa ilość hormonów tarczycy, powodując szereg groźnych dla życia skutków. Do przełomu tarczycowego dochodzi nagle, w ciągu kilku godzin lub stopniowo w ciągu kilku dni. To groźne powikłanie nadczynności tarczycy jest niebezpieczne dla życia i szacuje się, że aż 70 proc. chorych umiera. Przełom tarczycowy pojawia się najczęściej przy nieleczonej nadczynności tarczycy, w przebiegu choroby Gravesa-Basedowa, do której dochodzą dodatkowe czynniki, takie jak uraz, poród, infekcja i stres, duży wysiłek fizyczny, radioterapia z użyciem jodu, a także operacja chirurgiczna. Niewydolność wielu narządów wywoływana jest nietolerancją tkankową na hormon trójjodotyroniny oraz tyroksyny.
Do czynników zwiększających prawdopodobieństwo wystąpienia przełomu tarczycowego zalicza się:
Najbardziej charakterystyczne objawy przełomu tarczycowego to:
W diagnostyce najważniejszym czynnikiem, pozwalającym rozpoznać przełom tarczycowy, jest obraz kliniczny, obserwacja zaburzeń w pracy układów neurologicznych i sercowo-naczyniowych. Badania laboratoryjne poziomu stężenia hormonów tarczycy nie są najważniejszym wskaźnikiem, ponieważ i tak towarzyszą nadczynności tarczycy.
W badanej krwi obserwuje się podwyższone stężenie glukozy we krwi, podwyższone stężenie kreatyniny oraz bilirubiny i wapnia, podwyższone OB. Natomiast mniejsze jest stężenie potasu i magnezu, albumin, cholesterolu i triglicerydów. Morfologia krwi pokazuje spadek liczny leukocytów. Jeżeli chodzi o hormony tarczycy to bada się poziom tyreotropiny (TSH) i stężenie wolnej tyroksyny w surowicy.
Chory musi być leczony w szpitalu. Przełom tarczycowy zagraża bezpośrednio życiu. Choremu niezwłocznie muszą być podane tyreostatyki, pochodne tiomocznika i imidazolu. Leczenie wysokimi dawkami leków, powodujących zahamowanie produkcji hormonów przez tarczycę, trwa dłuższy czas. Podaje się także inne substancje lecznicze, łagodzące objawy, takie jak tachykardia czy drżenie kończyn. Może wystąpić konieczność podawania tlenu. Ponadto obniża się ciepłotę ciała i podaje elektrolity w celu wyrównania zaburzeń wodno-elektrolitowych,