Enzymy trawienne - na czym polega proces trawienia pokarmów?
Na początek przypomnijmy, na czym polega trawienie pokarmów. Ten proces dzieli się na dwie fazy: mechaniczną i chemiczną. Celem jest taka obróbka produktów spożywczych, aby mogły być wchłonięte przez kosmki jelita cienkiego i przyswojone przez organizm. W fazie mechanicznej dochodzi do rozdrobnienia pokarmu, nawilżenia i wymieszania z enzymami, znajdującymi się w ślinie. Następnie, po połknięciu, dzięki ruchom perystaltycznym układu pokarmowego, pokarm przesuwany jest do żołądka, gdzie jest wstępnie trawiony, a następnie do jelita cienkiego, gdzie następuje dalszy proces obróbki chemicznej oraz wchłanianie. W końcu niestrawiona treść pokarmowa przesuwa się w stronę jelita grubego, gdzie następuje proces formowania stolca, odzyskiwanie wody zawartej w kale, zagęszczanie go i następnie wydalanie z organizmu.
Przemiany chemiczne pokarmu, znajdującego się w układzie pokarmowym, polegają na rozłożeniu takich związków chemicznych jak skrobia, tłuszcze, białka na prostsze związki chemiczne. A więc skrobia (węglowodany) zamieniają się w glukozę, tłuszcze są rozkładane na kwasy tłuszczowe, natomiast białka na aminokwasy. Procesy chemiczne są możliwe dzięki obecności enzymów i żółci. Dzięki specjalnej budowie ścian jelita związki te przenikają do krwi i limfy, dostarczając organizmowi paliwa. To wchłanianie zachodzi w części jelita zwanej dwunastnicą i oraz w jelicie czczym. Większość wody jest wchłaniana w jelicie grubym, a tylko niewielkie ilości już w żołądku. Bez trawienia natomiast wchłaniane są witaminy oraz sole mineralne.
Enzymy trawienne - co to są enzymy?
Enzymy to cząsteczki białka, będące katalizatorem przyspieszającym procesy chemiczne, przy czym każdy enzym jest wyspecjalizowany w najwyżej kilku reakcjach chemicznych. Enzymy trawienne wytwarzane są przez wyspecjalizowane gruczoły trawienne. I tak: znajdziemy je w ślinie, w soku żołądkowym, w soku trzustkowym, a także w sokach jelitowych.
Jakie są główne enzymy trawienne?
- amylaza - Produkowana jest w gruczołach ślinowych. To amylaza rozpoczyna proces trawienia węglowodanów, powodując rozłożenie skrobi i glikogenu na dwucukry. Polega to na rozpadzie długołańcuchowych polisacharydów, czyli właśnie skrobi i glikogenu, na dekstryny i maltozę.
Enzymy działające w żołądku - soki żołądkowe
- peptyna - Enzym wydzielany przez gruczoły żołądkowe. Jest składnikiem soków żołądkowych, a jej zadaniem uruchomienie procesu rozpadu białka.
- lipaza - drugi z enzymów trawiennych żołądka. Ma zapoczątkować trawienie tłuszczów zawartych np. w mleku czy śmietanie. W dzieciństwie mamy w soku żołądkowym także renninę (podpuszczkę), odpowiedzialną za rozkład białka mleka (kazeiny).
Enzymy trzustkowe - soki trzustkowe
- amylaza trzustkowa - sok trzustkowy wydzielany do jelita cienkiego, gdzie rozkłada glikogen na dwucukry
- trypsynogen - to proenzym, który w dwunastnicy przekształca się w trypsynę. Rozkłada białko na aminokwasy.
- chymotrypsynogen - aktywizuje trypsynogen oraz trawi białka
- elastaza - także zajmuje się metabolizmem białek
- lipaza trzustkowa - rozkłada zemulgowane tłuszcze na kwasy tłuszczowe i glicerol. W tym procesie wspiera ją żółć, która aktywizuje lipazę i emulguje tłuszcze.
- nukleoza - katalizuje rozkład kwasów nukleinoweych na nukleotydy
- hydroliza estrów cholesterolowych - enzym odpowiedzialny za rozkład cholesterolu
- fosfolipaza - rozkłada fosfolipidy oraz trawi tłuszcze
- karboksypeptydaza - odpowiada za rozpad peptydy na aminokwasy
Enzymy jelitowe - sok jelitowy
- maltaza - odpowiada za rozkład maltozy (disacharydu) na dwie cząsteczki glukozy
- laktaza - katalizuje rozpad laktozy na glukozę i galaktozę
- sacharaza - katalizuje rozpad sacharozy do glukozy i fruktozy
- karboksypeptydazy - katalizuje rozkład skrajnych wiązań peptydowych
- aminopeptydazy - katalizuje rozkład wiązań peptydowych
- nukleotydazy - katalizują rozkład nukleotydów na nukleozydy
- nukleozydazy i fosfatazy - katalizują rozkład nukleozydów na zasady azotowe, cukry i fosforany
