Cytologia - co to za badanie? Jak często powinno się je wykonywać?
Cytologia, inaczej wymaz lub rozmaz cytologiczny, jest jednym z podstawowych badań ginekologicznych. Służy do profilaktyki i wczesnego wykrywania raka szyjki macicy. Dzięki cytologii można ocenić stan szyjki macicy i zaobserwować ewentualne zmiany lub nieprawidłowości. Na pierwsze badanie w życiu powinny się zgłosić kobiety po 20-25 roku życia lub w momencie rozpoczęcia współżycia płciowego. Potem badanie powtarzamy co 2-3 lata, jeżeli ostatni wynik był prawidłowy. Natomiast częstsze badania, nawet co roku, zaleca się kobietom bardzo aktywnym seksualnie, często zmieniających partnerów, czy też chorym na AIDS lub będącym nosicielkami wirusa brodawczaka ludzkiego.
Prawidłowo wykonana cytologia jest bezbolesna. Czasem po badaniu może wystąpić plamienie, co jest normalnym zjawiskiem fizjologicznym.
Cytologia - rodzaje
Oprócz cytologi konwencjonalnej wykonuje się także cytologię jednowarstwową. To innowacyjna technika, pozwalająca uzyskać dokładniejszy wynik. W próbkach, pobranych z części pochwowej macicy, znajdują się komórki nabłonkowe z tarczy macicy i z kanału szyjki macicy, a także komórki nienabłonkowe: krwinki czerwone, limfocyty, komórki zapalne, komórki martwicze, resztki cytoplazmy. Taka mnogość komórek może utrudniać ich identyfikację pod mikroskopem, szczególnie gdy próbka zostanie źle przygotowana.
Cytologia jednowarstwowa, określana jest też nazwą cytologii na podłożu płynnym (LBC, czyli Liquid Based Cytology). Spotyka się ponadto nazwę cytologia cienkowarstwowa. Sposób pobrania próbki w tej metodzie jest taki sam, jak w cytologii konwencjonalnej. Inaczej natomiast przygotowuje się próbkę dla laboratorium. Zamiast na szkiełko wymaz przenoszony jest do pojemnika ze specjalnym płynem, przeciwdziałającym uszkodzeniom komórek w wymazie. W laboratorium oczyszcza się próbkę, przepuszczając płyn przez rozmaite filtry. Dopiero tak wypreparowany materiał jest oceniany pod mikroskopem.
Cytologia - jak się przygotować do badania?
Przed badaniem trzymamy się poniższych zasad:
- na cztery dni przed cytologią zaprzestajemy przyjmowania leków dopochwowych, w tym dopochwowych środków antykoncepcyjnych, nie wykonujemy irygacji pochwy
- robimy co najmniej 24-godzinną przerwę we współżyciu płciowym
- przed cytologią, co najmniej 24 godziny wcześniej, nie powinno się poddawać badaniom ginekologicznym, przezpochwowemu badaniu USG oraz pobieraniu posiewów czy wymazów z kanału szyjki macicy
- tuż przed wizytą przemywamy płytko drogi płciowe
- najlepiej, gdy badanie robione jest w pierwszej połowie cyklu, 4-5 dni po zakończeniu się miesiączki, a nie później niż 4-5 dni przed następną
- ewentualne stany zapalne dróg rodnych, o których świadczą upławy, trzeba wcześniej wyleczyć
- przed badaniem zostaniemy zapytane o datę ostatniej miesiączki, długość trwania naszego cyklu miesiączkowego, należy podać nazwy leków i środków antykoncepcyjnych, które aktualnie zażywamy, a także będziemy pytane o przebyte ciężkie choroby, ciąże i porody.
Cytologia - jak przebiega badanie?
W celu pobrania wymazu z dróg rodnych lekarz wprowadza do pochwy wziernik, a przez niego rodzaj szczoteczki na długiej rączce. Gdy znajdzie się na właściwym miejscu lekarz kilkakrotnie nią obraca, aby nabrać na włosie szczoteczki komórki nabłonka. Następnie pobraną próbkę umieszcza się na szkiełku, pocierając go szczoteczką, utrwala odczynnikami chemicznymi i wysyła do laboratorium. Badanie można wykonać także u dziewic. Stosuje się wtedy cieńsze szczoteczki.
Szczoteczką lekarz pobiera próbki złuszczonego naskórka wraz ze śluzem z trzech miejsc szyjki macicy: kanału, tzw. strefy przejściowej oraz z jej tarczy. Najczęściej zmiany nowotworowe obejmują strefę przejściową.
Cytologia - dlaczego jest ważna? Jak wygląda wynik?
Cytologia pozwala wcześnie wykryć niepokojące zmiany w obrębie szyjki macicy, a także raka szyjki macicy. Jeżeli do rozpoznania dojdzie odpowiednio wcześnie, leczenie przyniesie pozytywne skutki. Ponadto badanie pozwala wykryć infekcję wirusem brodawczaka ludzkiego - HPV, który najczęściej jest odpowiedzialny za rozwój raka macicy.
Wyniki badania opisuje się wg klasyfikacji Bethesda 2001:
- Cytologia prawidłowa
- Cytologia prawidłowa z łagodnym stanem zapalnym - to oznacza, że w badanej próbce znajdują się komórki prawidłowe, ale też nieliczne komórki świadczące o stanie zapalnym, który jednak może samoistnie ustąpić
- Cytologia prawidłowa ze stanem zapalnym - w próbce znajdują się zarówno komórki prawidłowe, jak i pojedyncze leukocyty i komórki świadczące o stanie zapalnym
- AGUS/ASCUS. Wynik nieprawidłowy - w próbce znalezione zostały komórki świadczące o stanie zapalnym, trudne do jednoznacznej klasyfikacji. Ale nie ma komórek, które mogą przekształcić się w nowotwory.
- Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda LSIL - wynik jest nieprawidłowy. W rozmazie znajdują się pojedyncze komórki, z których mogą rozwinąć się nowotwory. Zwykle świadczy o ostrym stanie zapalnym szyjki macicy.
- Obraz cytologiczny odpowiada Bethesda HSIL - to wynik nieprawidłowy. Oznacza, że w próbce znaleziono liczne komórki, które mogą przekształcić się w nowotworowe.
