Badania neurologiczne - czym jest to badanie, jakiej dziedzinie służy?
Badania neurologiczne to metody diagnostyczne stosowane w neurologii, obejmującej schorzenia obwodowego i ośrodkowego układu nerwowego. Neurologia dzieli choroby układu nerwowego na dwie główne kategorie: choroby organiczne, wywołane przez uszkodzenia tkanki nerwowej o różnej etiologii (np. procesy zapalne, zwyrodnienia, guzy) oraz choroby czynnościowe, czyli takie, w których do zaburzeń dochodzi bez uprzedniego uszkodzenia tkanki nerwowej.
Badanie neurologiczne składa się z trzech elementów: zaczyna się od wywiadu z pacjentem, przeprowadzanego przez lekarza, potem następuje badanie fizykalne, a na koniec etap badań pomocniczych, takich jak badania laboratoryjne, elektroencefalografia (EEG), tomografia komputerowa, rezonans magnetyczny.
Badanie neurologiczne - etap pierwszy
Na początek lekarz przeprowadza wstępną ocenę stanu chorego. Obserwuje stopień samodzielności, sylwetkę, sposób poruszania się, mimikę. Sprawdza, czy ruchy chorego nie są spowolnione i czy nie widać, na przykład, drżenia mięśni. To jest także moment na ocenę, że chory nie ma zaburzeń świadomości, a także problemów z oddychaniem i krążeniem. Następnie lekarz pyta chorego o przebieg choroby, inne schorzenia, zażywane leki i używki. Pyta szczegółowo o objawy, takie jak: bóle głowy i kończyn, zawroty głowy, ewentualne zaburzenia świadomości, podwójne widzenie i zaburzenia wzroku, drgawki, niedowład kończyn, kłopoty z chodzeniem, brak kontroli nad zwieraczami odbytu, kłopoty z oddawaniem moczu, a także zaburzenia snu. Lekarz musi poznać także historię przebytych chorób, ewentualnych urazów czaszki oraz aktualny stan zdrowia.
Badanie neurologiczne - etap drugi
Następnie neurolog przeprowadza badanie neurologiczne przedmiotowe. Zaczyna się od badania ogólnego, w czasie którego ocenia się stan fizyczny pacjenta, bada tętno, temperaturę, stan węzłów chłonnych i narządów wewnętrznych (osłuchanie).
Następnie lekarz przechodzi do badania stanu psychicznego i czynności wyższych. Musi sprawdzić, czy chory jest świadomy kim jest, gdzie się znajduje. Bada się mowę, aby stwierdzić, czy nie wystąpiła afazja, dyzartria lub dysfonia, a także ocenia stan umysłowy, szukając objawów zaburzeń poznawczych. I na koniec lekarz sprawdza, czy nie doszło do agnozji, czyli utraty zdolności do rozpoznawania przedmiotów i zdarzeń.
Do badania stopnia zaburzeń poznawczych u pacjenta wykonuje się tzw. test MMSE oraz test zegara. Test MMSE (Mini-Mental State Examination) polega za zadawaniu pacjentowi pytań oraz prostych zadań i ocenianiu stopnia ich wykonania. Na przykład pacjent ma powtarzać zdania, wykonać działanie matematyczne, skopiować rysunek, wykonać trzystopniowe polecenie. W teście zegara chory wykonuje rysunek zegara według wskazówek lekarza.
Kolejny punkt to badanie głowy, gdzie oceniany jest kształt i symetria czaszki, ubytki kostne, bolesność przy opukiwaniu, a także osłuchiwanie czaszki. Lekarz bada także objawy oponowe, w tym sztywność karku oraz tzw. objaw Kerniga (szczególny rodzaj oporu mięśniowego, symptom zapalenia opon mózgowych). Podobnie - objaw Brudzińskiego.
Teraz lekarz przystępuje do badania czy prawidłowo funkcjonuje 12 par nerwów czaszkowych. Bada zatem:
- odczuwanie zapachu
- ostrość wzroku, pole widzenia i dno oczu
- ustawienie i ruchomość gałek ocznych, oczopląs, reakcje źrenic
- czucie na twarzy dotyku, bólu, temperatury, bolesność uciskowa, ruchomość żuchwy
- marszczenie czoła, zaciskanie oczu, szczerzenie zębów, badanie odczuwania smaku na języku
- badanie słuchu
- połykanie, odruchy podniebienne i gardłowe, wydzielanie śliny
- napięcie barkowe, unoszenie barków
- symetrie i ruchomość języka
Badanie kończyn górnych natomiast to ocena m.in. ułożenia kończyn, ruchów czynnych i biernych, siły i napięcia mięśniowego. Badanie polega na wykonywaniu poleceń typu zginanie, prostowanie ręki itp. Po zbadaniu odruchów powierzchniowych ocenia się odruchy głębokie, które bada się przy pomocy młotka neurologicznego. Lekarz ocenia nasilenie i symetrię odruchów w obu kończynach.
Kolejny etap badania to badanie odruchów powierzchniowych (podeszwowe, brzuszne), gdy lekarz drażni odpowiednio podeszwę oraz skórę brzucha. A następnie dochodzi dokładna obserwacja kończyn dolnych, ruchy, napięcie mięśniowe, ruchy bierne i mimowolne. Bardzo ważnym elementem jest badanie tzw. odruchów piramidowych, w tym objaw Babińskiego, Chaddocka i Oppenheima. Lekarz w odpowiedni sposób drażni podeszwę i obserwuje reakcję mięśni. Ponadto wykonuje się próby zbornościowe i czuciowe kończyn oraz badanie kręgosłupa, ocenę chodu i postawy ciała.
Badanie neurologiczne - co mówią lekarzowi?
Dzięki badaniu neurologicznemu lekarz może stwierdzić, czy choroba ma charakter organiczny czy czynnościowy i w jakim miejscu znajduje się źródło choroby. Może to być mózg, pień mózgu, móżdżek, rdzeń kręgowy, nerwy obwodowe oraz mięśnie. Czy jest to uszkodzenie lewostronne, prawostronne, dwustronne, a także jaka może być przyczyna tego uszkodzenia. Czy ma charakter zapalny, naczyniowy, toksyczny, urazowy, zwyrodnieniowy lub metaboliczny. Badanie neurologiczne może także pomóc w rozpoznaniu guza lub nowotworu. I wreszcie, czy nie mamy do czynienia z wadą wrodzoną lub rozwojową.
