Reakcja alergiczna definiowana jest jako złożona reakcja systemu immunologicznego na czynnik lub czynniki alergizujące. Jest to, mówiąc w skrócie, błędne uznanie przez organizm jakiejś substancji za niebezpieczną i zwalczanie jej poprzez uruchomienie mechanizmów obronnych w postaci przeciwciał, nazywanych immunoglobulinami.
Reakcje alergiczne mogą przybierać różne formy. Alergie kontaktowe objawiają się najczęściej wysypką, zaczerwieniem i obrzękiem skóry, a także świądem i suchością skóry. Na ciele może pojawić się pokrzywka i bąble wypełnione płynem surowiczym. Alergiom wziewnym towarzyszy katar alergiczny i kaszel, kichanie, czasem też duszności, zapalenie spojówek, łzawienie oczu. Dochodzi też do obrzęków naczynioruchowych (tzw. obrzęk Quinckego), który jest groźny, jeżeli pojawi się w gardle lub krtani i utrudni oddychanie. Przy alergiach pokarmowych najważniejsze objawy to nudności, wymioty, biegunki, bóle brzucha oraz obrzęki w jamie ustnej, pokrzywka, atopowe zapalenie skóry.
Najgroźniejszą reakcją alergiczną jest wstrząs anafilaktyczny, czyli gwałtowna odpowiedź organizmu na czynnik alergizujący, objawiająca się spadkiem ciśnienia, kaszlem, dusznościami, obrzękiem dróg oddechowych, wymiotami, bólami brzucha. Na ciele pojawiają się bąble, swędząca pokrzywka, rumień. Jeżeli nie nadejdzie pomoc, może dojść do drgawek, utraty przytomności, a nawet do śmierci.
Reakcja alergiczna przebiega w dwóch etapach:
Istnieją również reakcje alergiczne IgE-niezależne, przebiegające nieco inaczej, bez udziału przeciwciał klasy IgE.
Czy da się zapobiegać reakcjom alergicznym? Nie zawsze jest to możliwe. Można oczywiście unikać określonego jedzenia lub innego czynnika alergizującego, jeżeli wiemy, że nam szkodzi. Podobnie przy alergiach wziewnych, chociaż zamknięcie się w domu na czas pylenia drzew czy traw jest mało praktyczne. Trudniej unikać alergenów, gdy uczulają nas substancje powszechnie używane do produkcji przedmiotów codziennego użytku, jak chociażby nikiel.
Lekarze, jak dotąd, nie potrafią powiedzieć, jak nie dopuścić do rozwoju alergii. Pewne działania można jednak podjąć. Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia alergii u dziecka należy unikać palenia papierosów w czasie ciąży, karmić dziecko piersią do szóstego miesiąca życia, a potem powoli przyzwyczajać je do różnych pokarmów. Skłonność do alergii jest dziedziczna i ujawnia się pod wpływem różnych czynników. Uważa się, że do rozwoju alergii przyczynia się zatrucie środowiska, wszechobecność szkodliwych substancji chemicznych, zanieczyszczone powietrze. Niektórzy uważają, że wychowywanie dzieci w zbyt sterylnym otoczeniu, sprzyja nadwrażliwości organizmu i rozwojowi alergii.
Jak leczy się alergie? Są dwa kierunki leczenie: objawowe i przyczynowe. W razie wystąpienia alergii podaje się środki odczulające, leki blokujące działanie histaminy. Leczenie przyczynowe to immunoterapia, czyli modyfikowanie odpowiedzi układu odpornościowego na dany alergen.