WHO: Wypalenie zawodowe oficjalnie uznane za czynnik wpływający na stan zdrowia

Wypalenie zawodowe zostało oficjalnie uznane przez WHO za czynnik wpływający na stan zdrowia. Syndrom wypalenia dotyczy coraz większej grupy ludzi, a jego skutki dotykają pozazawodowych sfer życia. Wpływają na życie rodzinne, zaburzają kontakty z przyjaciółmi i inne relacje społeczne, sprzyjają izolacji.

Wypalenie zawodowe - definicja wg WHO

W najnowszej edycji Międzynarodowej Klasyfikacji Chorób i Problemów Zdrowotnych (ICD-11), prowadzonej przez WHO, dodano wypalenie zawodowe jako czynnik wpływający na stan zdrowia i będący podstawą do interwencji medycznej. W poprzedniej wersji ICD-10 było już, co prawda, wymienione wypalenie zawodowe, ale teraz zyskało szerszy wymiar.

W rejestrze ICD-11 zamieszczono oficjalną definicję wypalenia zawodowego. Według WHO wypalenie zawodowe nie jest chorobą czy też stanem chorobowym, ale czynnikiem, który wpływa istotnie na stan zdrowia i może wymagać pomocy lekarza. Wypalenie zawodowe to syndrom wynikający z chronicznego stresu w miejscu pracy, którego nie daje się już zwalczyć zwykłymi metodami.

W dokumencie wymienia się trzy główne objawy syndromu wypalenia zawodowego. Jest to, po pierwsze, wyczerpanie i poczucie całkowitego braku energii, po drugie - negatywny lub cyniczny stosunek do pracy i wreszcie - znacznie zmniejszona efektywność pracy. WHO podkreśla, że aby uznać je za syndrom wypalenia zawodowego, te objawy muszą zaistnieć w kontekście pracy, a nie w innych dziedzinach życia. Aby prawidłowo zdiagnozować wypalenie zawodowe, lekarze powinni, zgodnie z sugestią WHO, wykluczyć u pacjenta najpierw zaburzenia nastroju czy też zaburzenia lękowe.

Wypalenie zawodowe - jakie są oznaki wypalenia, kogo dotyczy najczęściej?

Syndrom wypalenia zawodowego (syndrom burnout) pojawia się, gdy przestajemy odczuwać jakąkolwiek przyjemność z wykonywanej pracy, a pozostaje tylko uczucie nieustannego stresu i niezadowolenia z jej wyników. Czujemy, że przestaliśmy się rozwijać zawodowo, "utknęliśmy", a to co w pracy przedtem sprawiało nam przyjemność, staje się źródłem udręki.

Przepracowanie i stres w pracy, pracoholizm, nadmierny perfekcjonizm - to często pierwsze kroki do wypalenia zawodowego. Syndrom burnout dotyka często osób, które pracują w zawodach wymagających ciągłego kontaktu z ludźmi, a więc nauczycieli, lekarzy, pielęgniarki, opiekunów, psychologów, prawników, kierowców autobusów, a także menedżerów wszystkich szczebli, ale nie tylko ich. Właściwie może dopaść każdego.

Wypaleniu zawodowemu towarzyszy uczucie chronicznego zmęczenia. Pojawiają się także negatywne uczucia oraz złość na innych, którzy ciągle czegoś od nas chcą, co może skutkować większą wybuchowością, albo wręcz agresją słowną. Możemy czuć się osaczeni. Perfekcjoniści czują, że nie są w stanie spełnić wszystkich oczekiwań, co dodatkowo ich przygnębia. Nasz stosunek do pracy zmienia się, stajemy się cyniczni i negatywnie nastawieni do obowiązków zawodowych, a przede wszystkim do pacjenta czy klienta. Do objawów psychicznych dołączają też oznaki fizycznego wyczerpania, bezsenność, bóle głowy, kłopoty żołądkowe, częste infekcje. Stąd już tylko krok do innych problemów zdrowotnych.

Wypalenie zawodowe w kręgu zainteresowań psychologii i psychiatrii

Zjawisko wypalenia zawodowego długo było niezauważane i lekceważone lub traktowane jako objaw nieprofesjonalizmu bądź wręcz przejaw zaburzeń psychicznych. Dopiero w połowie lat 70. ubiegłego wieku znalazło się w kręgu zainteresowań psychologii. W 1979 roku zjawisko burnout nazwał i opisał amerykański psychiatra Herbert J. Freudenberger. W tym też mniej więcej czasie rozpoczęto systematyczne badania nad zjawiskiem wyczerpania, spowodowanym nadmiernymi wymaganiami i stresem w miejscu pracy. Opracowane zostały specjalne kwestionariusze, mające służyć do badania stopnia wypalenia zawodowego. Do dzisiaj najczęściej wykorzystywana jest trójwymiarowa teoria wypalenia, opracowana przez amerykańską badaczkę Christinę Maslach. Wymienia ona trzy elementy, które składają się na zjawisko wypalenia zawodowego:

• wyczerpanie emocjonalne (uczucie pustki, odpływ sił),
• depersonalizacja (obojętność, dystans wobec pracy, uprzedmiotowienie pacjenta czy też klienta),
• obniżona ocena własnych dokonań.

Skutki wypalenia zawodowego to nie tylko problemy emocjonalne w miejscu pracy. Dotykają zazwyczaj także innych dziedzin życia takiej osoby. Zaczynają wpływać na życie rodzinne, zaburzać kontakty z przyjaciółmi i inne relacje społeczne, sprzyjają izolacji.