Błona śluzowa przewodu pokarmowego - budowa i funkcja
Przewód pokarmowy człowieka składa się z kilku odcinków. Jest to jama ustna, gardło, przełyk, żołądek, jelito cienkie oraz jelito grube. Wszystkie je pokrywa od wewnątrz błona śluzowa, składająca się z dwóch warstw, czyli z nabłonka oraz tkanki łącznej, nazywanej blaszką właściwą. Tkanka łączna zawiera naczynia krwionośne, naczynia limfatyczne, komórki nerwowe, receptory oraz gruczoły i mięśnie gładkie.
Rolą błony śluzowej przewodu pokarmowego jest chronienie organizmu przed wpływem środowiska zewnętrznego oraz bezpieczne transportowanie pożywienia oraz wchłanianie substancji odżywczych.
Błona śluzowa przewodu pokarmowego - jama ustna
Błona śluzowa jamy ustnej wyściełana jest nabłonkiem wielowarstwowym płaskim rogowaciejącym lub nierogowaciejącym. W jamie ustnej mamy też kubki smakowe oraz ślinianki. Jama ustna bezpośrednio styka się ze światem zewnętrznych i to tutaj najpierw dostają się chorobotwórcze drobnoustroje. Aby się chronić przed zakażeniami, błona śluzowa jamy ustnej posiada ochronną warstwę naskórkową, która stale się złuszcza. Ponadto ślina pełni tutaj funkcje bakteriobójcze. Niemniej jednak dochodzi czasem do poważniejszych zakażeń przez grzyby, wirusy i bakterie.
Choroby wirusowe jamy ustnej wywołane są przez wirusa opryszczki zwykłej. Do najcięższych należy opryszczkowe zapalenie dziąseł i jamy ustnej. Objawia się zaczerwienieniem, obrzękiem i ślinotokiem, gorączką, utratą apetytu. Na błonie śluzowej pojawiają się pęcherzyki wypełnione płynem surowiczym. Po pęknięciu tworzą bolesne nadżerki. Na języku natomiast widać szarawy nalot. Aby zwalczyć chorobę zażywa się leki przeciwwirusowe oraz przeciwbólowe.
Inne zapalenia jamy ustnej to:
- grzybiczne zapalenie jamy ustnej (kandydoza) - wywołuje je grzyb Candida albicans, a objawy to biały nalot na błonie śluzowej, pieczenie i ból
- wrzodziejące zapalenie jamy ustnej - to wtórne nadkażenia błony śluzowej, która staje się zaczerwieniona, obrzęknięta, z widocznymi owrzodzeniami
- aftowe zapalenie jamy ustnej - powodowane jest zakażeniem wirusowym. Powstają wtedy w jamie ustnej niewielkie, płytkie, bolesne nadżerki, czerwonego koloru z białym lub żółtym zabarwieniem w środku.
- alergiczne zapalenie jamy ustnej - do zapalenia dochodzi w wyniku kontaktu z czynnikiem alergizującym, znajdującym się w jedzeniu
Leczenie zapaleń błony śluzowej jamy ustnej polega na podawaniu środków przeciwbakteryjnych, przeciwgrzybicznych i odkażających. Pomocne są też płukanki i wspieranie się naparami ziołowymi o działaniu przeciwzapalnym.
Poważnym schorzeniem błony śluzowej jamy ustnej jest leukoplakia (rogowacenie białe). Jest to schorzenie błon śluzowych uznawane za stan przedrakowy. Objawy to białe, rogowaciejące plamki, których nie daje się usunąć. Do rozwoju choroby przyczyniają się: palenie papierosów i nadużywanie alkoholu, a także braki witamin, zmiany hormonalne i urazy mechaniczne. W trakcie leczenia choremu podaje się leki przeciwgrzybiczne, retinoidy, witaminy A,C, E oraz karoteny. Białe zrogowacenia usuwa się za pomocą lasera, kriochirurgii lub elektrokoagulacji.
Błona śluzowa przewodu pokarmowego - gardło i przełyk
Błonę śluzową gardła tworzy, w górnej części, nabłonek migawkowy, a poniżej nabłonek wielowarstwowy płaski. Wśród chorób gardła najczęściej mamy do czynienia z takimi schorzeniami jak:
- ostre zapalenie gardła oraz nawrotowe zapalenie gardła i migdałków - przyczyną są infekcje wirusowe i bakteryjne
- przewlekłe zapalenie gardła - pojawia się w wyniku długotrwałego drażnienia błony śluzowej przez ostre kwasy żołądkowe, co zdarza się przy refluksie żołądkowo-przełykowym
- angina - wywoływana jest przez zakażenie wirusowe, a także bakteryjne oraz grzybiczne
Objawy to silne bóle gardła przy przełykaniu, zaczerwienienie, przekrwienie błony śluzowej, może też dochodzić do ropnego lub śluzowo-ropnego wysięku (przy zakażeniach bakteryjnych). Zapalenia zwalcza się lekami przeciwbakteryjnymi lub przeciwwirusowymi. W ciężkich przypadkach anginy o etiologii bakteryjnej stosuje się antybiotyki.
Błona śluzowa przewodu pokarmowego - żołądek
Błona śluzowa żołądka zbudowana jest z nabłonka jednowarstwowego walcowatego. Znajdują się w niej komórki odpowiedzialne za produkcję kwasu solnego i enzymów trawiennych oraz śluzu, chroniącego żołądek przed żrącym kwasem. Schorzenia błony śluzowej żołądka to między innymi:
- zapalenie błony śluzowej żołądka - stany zapalne będące skutkiem uszkodzenia żołądka przez czynniki infekcyjne (bakteria Helicobacter pylori), czynniki toksyczne (żółć, alkohol, leki), czynniki autoimmunologiczne
Objawy nieżytu żołądka to bóle żołądka, zgaga, mdłości i wymioty, uczucie pełności w żołądku, brak apetytu. Leczenie polega na podawaniu, w zależności od wykrytej przyczyny, leków neutralizujących kwaśny sok żołądkowy (antagoniści receptora H2, inhibitory pompy protonowej), leków osłaniających błonę śluzową oraz leków przeciwbakteryjnych.
- choroba wrzodowa żołądka i dwunastnicy - wywołują ją bakterie Helicobacter pylori, choroba powoduje uszkodzenia, a następnie stany zapalne błony śluzowej żołądka i dwunastnicy
Objawy: niestrawność, wzdęcia, ból w nadbrzuszu, nudności, wymioty, gorączka, pogorszenie samopoczucia, biegunka.
- nadżerka żołądka - uszkodzenie błony śluzowej żołądka, które w odróżnieniu od wrzodów żołądka, dotyczy powierzchniowej warstwy nabłonka. Objawy obu schorzeń są dość podobne. Nieleczona nadżerka może przerodzić się we wrzody.
Leczenie chorób wywołanych zakażeniem Helicobacter pylori, nazywane jest eradykacją, która polega na przyjmowaniu kilku różnych leków przeciwbakteryjnych przez określony czas, aż do całkowitej eliminacji bakterii z organizmu oraz leku hamującego wydzielanie kwasu solnego w żołądku.
Błona śluzowa przewodu pokarmowego - jelito cienkie i jelito grube
Schorzenia błony śluzowej tego odcinka przewodu pokarmowego to, między innymi:
- wrzodziejące zapalenie jelita grubego - przewlekły proces zapalny śluzowej błony odbytu bądź jelita grubego
- choroba Leśniowskiego-Crohna - przewlekły proces zapalny ściany przewodu pokarmowego, który może dotyczyć każdego jej fragmentu, najczęściej jednak zlokalizowany jest w początkowej części jelita grubego i końcowej jelita cienkiego
- niedokrwienne zapalenie jelita grubego - schorzenie jelita grubego, a przyczyną jest niedostateczny dopływ krwi do ścianek jelita
Objawy: nagła utrata masy ciała, gorączka, bóle dolnej części brzucha, bóle odbytnicy, osłabienie, krew w stolcu. Leczenie jest trudne i uzależnione od przyczyny zapalenia. Chorym zaleca się także zmianę diety i trybu życia.
Uchyłki jelita grubego są to workowate uwypuklenia ściany jelita, pojawiające się we fragmencie jelita nazywanym okrężnicą esowatą (lub esicą). Często przebiega bezobjawowo. W połowie przypadków może dojść jednak do zaostrzenia się choroby. Chory narzeka wtedy na bóle brzucha, wzdęcia, naprzemienne zaparcia i biegunki oraz okresowe zatrzymania perystaltyki jelit. Ponadto może dojść do powikłań, w tym do zapalenia jelit. Wtedy pojawia się dodatkowo gorączka oraz wyczuwalna, bolesna wypukłość po lewej dolnej stronie brzucha.
Leczenie, w zależności od stanu chorego, to specjalna dieta z dużą ilością błonnika, a czasem nawet interwencja chirurgiczna.
