Lunatykowanie - na czym polega somnambulizm?
O lunatykowaniu mówimy, gdy osoba śpiąca nieświadomie wstaje z łóżka i rozpoczyna przechadzkę po domu. Nie kontroluje swojego zachowania, mimo otwartych oczu. Lunatyk wędruje po domu, czasem zmierza do źródła światła lub próbuje wyjść na zewnątrz. Nie zauważa jednak osób wokół ani przedmiotów, znajdujących się na jego drodze, idzie jakby "na pamięć". Sprawnie omija przeszkody, ale robi to automatycznie. Zaczyna wykonywać jakieś codzienne czynności, np. zagląda do lodówki, przestawia przedmioty, bawi się zabawkami. Może odpowiadać na pytania, ale robi to wolniej i nie zawsze z sensem. Zdarza się, że nie wraca do swojego łóżka. Kładzie się i zasypia w jakimś przypadkowym miejscu. To wszystko osoba lunatykująca robi nieświadomie, nazajutrz nic nie pamięta z nocnej wędrówki. Somnambulizm zdarza się dość często w dzieciństwie. Prawdopodobnie nie ma dziecka, któremu chociaż raz w życiu nie przydarzyłoby się lunatykowanie. Szacuje się, że około od 15 do 50 proc. dzieci w wieku 4-12 lat chodzi we śnie. Lunatykowanie częściej dotyka też chłopców.
Lunatykowanie w dzieciństwie - przyczyny
Lunatykowanie w dzieciństwie związane jest z niedojrzałością ośrodkowego układu nerwowego, który jest w fazie rozwoju i uczy się dopiero funkcjonować. Zdarza się bowiem, że jeżeli śpiące dziecko, które zazwyczaj nie lunatykuje, postawi się na czymś twardym, to zaczyna po prostu chodzić. Wystarczy mu więc bodziec w postaci podłogi pod stopami. Lunatykowania dziecięcego zazwyczaj się nie leczy, chyba że powoduje ono większe problemy zdrowotne i skutkuje chronicznym zmęczeniem. Dzieci w większości wyrastają z lunatykowania i do czasu dojrzewania nie ma po nim śladów.
Lunatykowanie w dzieciństwie - rady dla rodziców
Co zrobić, gdy nasze dziecko lunatykuje? Przede wszystkim zapewnić mu w nocy bezpieczeństwo, zamknąć na klucz drzwi i pozamykać okna. Przed snem dziecko powinno pójść do toalety i nie pić na noc większych ilości napojów. Nie podawajmy mu coca coli, czy podobnych napojów pobudzających. Kolacja, zjedzona przez dziecko, powinna być lekka i pożywna, należy natomiast unikać ciężkostrawnych dań. Maluch powinien iść do łóżka o tej samej porze. Trzeba też zadbać, aby czuł się wieczorem bezpiecznie i szedł spać zrelaksowany. Nie hałasujmy w czasie, gdy śpi. Ponadto, trzeba zadbać, aby nie zostawiać ostrych i niebezpiecznych dla dziecka przedmiotów w dostępnych miejscach w mieszkaniu oraz spowodować, aby nie miało łatwego dostępu do balkonu czy otwartego okna. Lunatykujące dziecko trzeba łagodnie obudzić i zaprowadzić z powrotem do łóżka.
Lunatykowanie - mechanizm powstawania zaburzeń snu
Lunatykowanie wiąże się z niepamięcią. Osoba, która chodzi we śnie, wykonuje szereg czynności, a nawet rozmawia, a po przebudzeniu zupełnie tego nie pamięta. Zazwyczaj lunatykowanie pojawia się 30-40 minut po zaśnięciu, gdy sen przechodzi w fazę wolnofalową (NREM), głęboką, a świadomość jest wyłączona. W mózgu somnambulików pojawiają się wówczas hiperaktywne fale delta, oznaczające nadmiernie, patologicznie wręcz głęboki sen. To z kolei wywoduje dezorientację w ośrodkach z mózgu, zawiadujących ruchem. Zamiast odpoczywać, zaczynają się wzbudzać i mobilizować mięśnie do ruchu. Stąd lunatykowanie leczy się poprzez techniki spłycania snu.
Zwykle lunatykowanie dorosłych nie jest groźne. Chodzenie po domu, wykonywanie dziwnych, ale niezbyt uciążliwych czynności, wzbudza wtedy niepokój domowników i zakłóca im odpoczynek. Somnambulizm prawdziwie groźny jest wówczas, gdy pokryje się z napadami nocnego lęku. Lunatykująca osoba może wykonywać czynności, które będą potencjalnie niebezpieczne dla niej lub dla otoczenia. Na przykład uderzyć się, zranić, złamać kości. Osobę lunatykującą można spokojnie obudzić i pomagać jej w powrocie do łóżka.
Lunatykowanie dorosłych - przyczyny
Somnambulizm w dorosłym wieku jest zaburzeniem snu, który należy leczyć, ponieważ może być związany w innymi dysfunkcjami, takimi jak zaburzenia oddychania w czasie snu. Powodem zaburzeń oddychania może być np. zespół bezdechu sennego, przerost migdałków itp.
Lunatykowanie dorosłych bywa spowodowane stresem, brakiem snu, zatruciem alkoholowym, a także zażywaniem leków uspokajających, nasennych,neuroleptyków,leków przeciwhistaminowych. Ponadto, do lunatykowania dorosłych mogą przyczynić się różne czynniki fizjologiczne, a wśród nich: ciąża, menstruacja, gorączka, zaburzenia rytmu serca, astma, refluks żołądkowo-przełykowy, napady padaczki w nocy, drgawki, obturacyjny bezdech senny oraz zaburzenia psychiczne, na przykład zespół stresu pourazowego czy ataki paniki.
Lunatykowanie dorosłych - leczenie
Lunatykowanie w wieku dorosłym wymaga leczenia. Szuka się przede wszystkim źródła zaburzenia. Często wystarczy wyleczyć zaburzenia oddychania, aby przeszły także epizody lunatykowania. Ponadto, stosuje się metody farmakologiczne i psychoterapeutyczne, prowadzące do spłycenia snu, aby nie dopuścić do wejścia w fazę NREM, w czasie którego dochodzi do chodzenia we śnie. Można zastosować ponadto różne techniki relaksacyjne. Zaleca się prowadzenie spokojnego trybu życia, wyeliminowanie sytuacji stresogennych, o ile to możliwe. Zazwyczaj przed podjęciem decyzji o formie leczenia, wykonuje się badania snu oraz badania psychologiczne.
