Szczepienia dla kobiet planujących ciążę, kobiet w ciąży oraz matek karmiących piersią - zalecenia GIS
Kobieta w ciąży narażona jest, podobnie jak my wszyscy, na kontakt z chorobotwórczymi bakteriami czy wirusami. Jednak ryzyko zakażenia i zachorowania w okresie ciąży znacząco rośnie, z powodu niższej odporności organizmu kobiety ciężarnej. Ponadto, choroba zakaźna u przyszłej matki niesie ze sobą ryzyko dla płodu oraz noworodka.
Czy w takim razie kobieta ciężarna powinna się szczepić? Czy szczepionki nie zagrażają dziecku? Jak czytamy na stronie GIS, według wskazań Advisoy Comittee on Immunization Practices (ACIP) przy Center for Disease Control and Prevention oraz American College of Obstetrics and Gynecology (ACOG) kobieta w ciąży powinna zostać zaszczepiona, jeżeli istnieje bezpieczna szczepionka, a ona sama została w tym szczególnym okresie wystawiona na kontakt z wirusem lub bakterią i zachorowanie może zaszkodzić jej lub dziecku. Na kontakt z chorobotwórczymi drobnoustrojami kobieta jest narażona właściwie wszędzie, ponieważ przebywa w miejscach publicznych, korzysta ze środków komunikacji miejskiej, czy też, po prostu, pracuje. Ponadto, może zetknąć się z osobą chorą w domu, na przykład na grypę, a także w czasie epidemii, podróży lub w trakcie przebywania w środowisku szczególnie sprzyjającym zakażeniu (tzw. tereny endemiczne danej choroby). Przy podejmowaniu decyzji o zaszczepieniu kobiety będącej w ciąży, bierze się pod uwagę ewentualne ryzyko zachorowania i bezpieczeństwo matki i płodu oraz korzyści wynikające z uodpornienia się przyszłej matki. Szczepionki inaktywowane (zawierające zabite wirusy czy bakterie), według aktualnego stanu wiedzy, są nieszkodliwe dla płodu, zatem są bezpieczne dla kobiet w ciąży i jako takie, są zalecane. Nie podaje się natomiast kobietom ciężarnym tzw. szczepionek żywych.
Zatem ciąża nie jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do szczepień. Wprost przeciwnie, niektóre szczepionki, podane w trakcie ciąży nie tylko chronią zdrowie matki, ale są także pomocne dla utrzymania w zdrowiu noworodka, ponieważ przeciwciała w ciele matki uodparniają dziecko na pierwsze miesiące życia.
Szczepienia dla kobiet planujących ciążę
Jeżeli planujemy zostać matką, powinnyśmy się do tego odpowiednio przygotować, uaktualniając naszą książeczkę szczepień i poddając się profilaktycznym szczepieniom, które znacznie zmniejszą ryzyko zachorowania na groźne choroby zakaźne. Chronimy w ten sposób nie tylko siebie, ale i nasze przyszłe dziecko. Ponadto, dobrze jest namówić najbliższych, z którymi będziemy się stykać w okresie ciąży i tuż po urodzeniu dziecka, do szczepień profilaktycznych, aby zapewnić dziecku bezpieczne otoczeniem (tzw. strategia kokonu).
Przed planowanym zajściem w ciążę zajrzyjmy do naszej książeczki szczepień i upewnijmy się, czy byłyśmy zaszczepione przeciwko:
- odrze
- śwince
- różyczce
- ospie wietrznej
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B)
- krztuścowi (przypominająca szczepionka typu dTap)
- grypie
To bardzo ważne, bo zachorowanie w czasie ciąży na jedną z tych chorób jest groźne nie tylko dla matki, ale i dla płodu oraz noworodka. Tym bardziej, że w przypadku odry, świnki, różyczki i ospy wietrznej, nie wolno poddawać się szczepieniu w czasie ciąży.
Szczepienia zalecane w czasie ciąży
Będąc już w ciąży, po upewnieniu się, na co zostałyśmy już kiedyś zaszczepione, powinnyśmy uzupełnić szczepienia o:
Ponadto, w okresie ciąży konieczne staje się zaszczepienie przeciwko wściekliźnie, w razie pogryzienia przez podejrzane zwierzę, a także szczepienie przeciwko tężcowi, w razie zranienia przy wykonywaniu np. prac w ogródku. Ponadto, jeżeli miałyśmy kontakt z osobą chorą na różyczkę, należy bezwzględnie zgłosić się do lekarza, który zastosuje środki zaradcze (podaje się wtedy immunoglobuliny, czyli przeciwciała) w celu podniesienia poziomu odporności.
Czy należy szczepić się przeciwko grypie w okresie ciąży? Jak najbardziej. Inaktywowana szczepionka przeciwko grypie zawiera antygeny wirusów grypy. Zaleca się szczepienie kobiet od drugiego trymestru ciąży, natomiast kobiety ciężarne, należące do grupy podwyższonego ryzyka powikłań w wypadku zakażenia wirusem grypy, powinny być zaszczepione od razu, niezależnie od okresu ciąży. Nie ma też przeciwwskazań do szczepienia przeciwko grypie, jeśli kobieta karmi piersią.
Szczepienia przyszłej matki przeciwko krztuścowi mogą uratować dziecko przed zachorowaniem na tę groźną chorobę, szczególnie niebezpieczną dla życia dziecka w pierwszych sześciu miesiącach. Źródłem zakażenia bywa otoczenie, głównie matka. Ale także najbliżsi, warto więc zamówić pozostałych członków rodziny do zaszczepienia się przeciwko krztuścowi. Zaleca się szczepienie kobiet między 27. a 34. tygodniem ciąży.
Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B nie zawiera żywych wirusów lecz oczyszczony antygen wirusa, zatem nie jest niebezpieczna dla płodu i powinna być podana kobiecie od drugiego trymestru ciąży. Nie ma też przeciwwskazań do szczepienia w czasie karmienia piersią. Należy pamiętać, że choroba może mieć ciężki przebieg u matki i narazić dziecko na przewlekłą chorobę.
Szczególnie niebezpieczne dla matki w czasie ciąży jest zakażenie przez meningokoki (Neisseria meningitis), pneumokoki (Streptococcus pneumoniae). Do zakażeń wewnątrzmacicznych może dojść przez kontakt z wirusami cytomegalii, różyczki, ospy wietrznej i półpaśca, opryszczki pospolitej oraz przez enterowirusy. Lekarze zalecają w takiej sytuacji tzw. immunizację bierną, czyli podawanie preparatów immunoglobulin, które nie stanowią zagrożenia dla płodu.
Szczepienia, których nie wolno wykonywać w czasie ciąży
Kobietom ciężarnym nie podaje się tzw. szczepionek żywych, ponieważ teoretycznie wirusy mogą przenieść się na płód. Dlatego też nie wykonuje się szczepień przeciwko:
- odrze
- śwince
- różyczce
- ospie wietrznej
- gruźlicy
Szczepienia dla kobiet karmiących piersią
Kobiety karmiące piersią mogą otrzymać, bez szkody dla zdrowia dziecka, inaktywowane szczepionki przeciwko:
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (WZW typu A)
- wirusowemu zapaleniu wątroby typu B (WZW typu B)
- grypie
- błonicy
- tężcowi
- krztuścowi
- meningokokom
- pneumokokom
Rodzaje szczepionek i zalecenia związane z ich stosowaniem w czasie ciąży oraz przeciwwskazania
- Szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu A (HAV) zawiera inaktywowane formaldehydem wirusy HAV. Nie ma jednoznacznych badań wskazujących na ryzyko dla płodu, zatem w sytuacji zwiększonego zagrożenia zakażeniem podaje się szczepionkę. Częściej jednak stosuje się wtedy tzw. uodpornienie bierne, przy użyciu immunoglobulin.
- Szczepienia przeciwko tężcowi i błonicy wykonywane są szczepionką Td, zawierającą toksoid tężcowy i toksoid błoniczy. Ta szczepionka, jako przypominająca, jest zalecana kobietom, jeżeli przez okres ostatnich 10 lat nie były szczepione. Najlepiej, jeśli szczepionka jest podana od drugiego trymestru ciąży. Zamiast szczepionki można także podawać preparat dTpa.
- Szczepionka przeciwko poliomyelitis (IPV) oparta jest na inaktywowanych formaliną trzech typach poliowirusów. Jest szczepionką bezpieczną, chociaż nie jest rekomendowana w czasie ciąży. Może być podawana kobietom ciężarnym w sytuacji szczególnego zagrożenia zakażeniem, na przykład na terenach endemicznych poliomyelitis.
- Szczepionka przeciwko odrze, śwince i różyczce, oparta na żywych, atenuowanych (czyli żywych ale niezdolnych do zakażenia) wirusach (MMR) nie może być podawana kobietom ciężarnym. Przed planowaną ciążą odstęp między podaniem szczepionki a zapłodnieniem powinien wynosić minimum 28 dni.
- Szczepionki przeciwko ospie wietrznej nie podaje się kobietom w ciąży, gdyż zawiera żywe, atenuowane wirusy. Zachorowanie na ospę wietrzną w okresie ciąży jest niezwykle groźne, może bowiem dojść do tzw. zespołu ospy wietrznej i ciężkiego uszkodzenia płodu, takiego jak wady wrodzone kończyn lub uszkodzenie ośrodkowego układu nerwowego. Jeżeli matka zachoruje na ospę wietrzną w okresie okołoporodowym zagrożony zachorowaniem jest także noworodek. U kobiety ciężarnej może dojść do powikłań, takich jak ospowe zapalenie płuc, grożące zgonem. Dlatego tak ważne jest, aby przed planowaną ciążą sprawdzić, czy jest się zaczepionym. Po podaniu szczepionki zaleca się, przez co najmniej miesiąc, unikać zapłodnienia.
- Szczepionki przeciwko pneumokokom oraz meningokokom nie są zalecane kobietom w ciąży.
- Szczepionka przeciwko wściekliźnie powinna być podana nawet kobiecie w ciąży, jeżeli została ona pogryziona przez podejrzane zwierzę.
- Szczepionka przeciwko durowi brzusznemu nie jest zalecana u kobiet w ciąży oraz w czasie karmienia piersią.
- Szczepionki przeciwko żółtej gorączce, japońskiemu zapaleniu mózgu oraz przeciwko kleszczowemu zapaleniu mózgu mogą być podawane tylko w sytuacji szczególnego zagrożenia, gdy kobieta ciężarna przebywa na terenie endemicznym danej choroby.
Źródło: Główny Inspektorat Sanitarny
