Niepokalanek mnisi - roślina lecznicza
Niepokalanek mnisi (Vitex agnus castus) to roślina należąca do rodziny werbenowatych. Rośnie dziko w północnej Afryce, w zachodniej i środkowej Azji (Kazachstan, Uzbekistan), na Krymie, a także we wschodniej i południowej Europie. To krzew o wiecznie zielonych liściach lub niewysokie drzewo, osiągające do 5 metrów wysokości. W Polsce nie rośnie w stanie dzikim, ale bywa czasem uprawiany w ogrodach. W ziołolecznictwie używany jest od ponad 2000 lat. W przeszłości dodawano go do jedzenia mnichów, ponieważ wierzono, że zmniejsza potrzeby seksualne.
Spotyka się także inne nazwy rośliny, takie jak mnisi pieprz i niepokalanek pieprzowy. Bywa stosowany w kuchni jako zamiennik pieprzu, natomiast liście niepokalanka dodawane są czasem do piwa w miejsce chmielu. Z nasion można także tłoczyć olej.
Surowcem zielarskim jest owoc niepokalanka (Fructus Agni casti fructus), który zrywa się i suszy w całości. Są to maleńkie, o średnicy do 5 mm, kuliste owoce, zawierające 4 podłużne nasiona. Owoce niepokalanka po wysuszeniu przypominają ziarenka pieprzu. W smaku owoce i liście są nieco piekące.
Niepokalanek mnisi - skład i działanie
Niepokalanek mnisi zawiera: bicykliczne diterpeny, pochodne labdanu i kleradonu (rotundifuran), irydoidy glikozydowe, flawonoidy i lotne olejki eteryczne. A także substancje steroidowe – ekdysteroidy, które działają agonistycznie na receptory opioidowe.
Znajdujące się w roślinie diterpeny łączą się z receptorami dopaminowymi, co powoduje zmniejszone wydzielanie prolaktyny przez przysadkę mózgową, która stoi za zaburzeniami miesiączkowania oraz wywołuje niepożądane objawy, takie jak bół piersi przed miesiączką czy zespół PMS (zespół napięcia przedmiesiączkowego). Niepokalanek mnisi wykazuje także, dzięki flawonoidom, działanie estrogenne, dzięki czemu łagodzi dolegliwości związane z menopauzą i andropauzą. Ma bowiem wpływ na stężenie estrogenów i progesteronu w organizmie. Kobietom zaleca się stosowanie niepokalanka w okresie menopauzy. Mężczyźni mogą go stosować w okresie andropauzy, ponieważ ma właściwości stabilizujące poziom hormonów w organizmie. Niepokalanek mnisi wzmaga także laktację, jednak jego stosowanie w okresie karmienia piersią powinno być skonsultowane z lekarzem.
Niepokalanek mnisi:
- reguluje cykle miesiączkowe (skąpe lub nadmierne krwawienie, krwawienie między okresami, cykle bezowulacyjne)
- pomaga w uśmierzaniu bólu piersi przed miesiączką (mastalgia cykliczna)
- zmniejsza objawy zespołu napięcia przedmiesiączkowego (takie jak: obrzęk ciała, bóle głowy i brzucha, nadmierna drażliwość
- łagodzi objawy menopauzy
- pomaga przy leczeniu przedwczesnego wytrysku u mężczyzn
- może być pomocny w okresie nadmiernego napięcia seksualnego
- jest pomocny w okresie andropauzy
Stosowanie niepokalanka mnisiego w przypadku nieregularnych miesiączek powinno być poprzedzone konsultacją lekarską. Trzeba bowiem najpierw poznać przyczynę zaburzenia i zdecydować, czy kuracja niepokalankiem jest zasadna. Aby zioła zadziałały, należy je stosować kilka miesięcy. Dopiero po kilku cyklach miesiączkowych zauważa się zmniejszenie objawów zespołu napięcia przedmiesiączkowego i uregulowanie cyklu miesiączkowego.
Niepokalanek mnisi - przeciwwskazania i działania niepożądane oraz interakcje z lekami
Nie wolno stosować niepokalanka przed lub w trakcie zapłodnienia in vitro. Nieznany jest także wpływ niepokalanka na organizm kobiety w ciąży i karmiącej piersią, dlatego odradza się picie naparów z tej rośliny w tym czasie. Zdarzają się, chociaż dość rzadko, takie działania niepożądane jak: problemy żołądkowo-jelitowe, mdłości, bóle głowy oraz świąd ciała.
Niepokalanek mnisi może wchodzić w interakcje z antagonistami receptorów dopaminy, takimi jak lewodopa, karbidopa, metoklopramid, a także z lekami hormonalnymi. Nie jest więc polecany, jeżeli prowadzimy jakąkolwiek terapię hormonalną lub przyjmujemy doustne środki antykoncepcyjne.
