Żyła wrotna (łac. vena portae) jest to krótkie naczynie krwionośne, doprowadzające krew do wątroby. Długość żyły wrotnej nie przekracza 8 cm, jest dość szeroka, bo jej średnica wynosi od 15 do 20 mm. Początek żyły wrotnej znajduje się od tyłu od szyjki trzustki, na styku jej trzonu i głowy. Żyła wrotna powstaje z połączenia żyły śledzionowej oraz żyły krezkowej górnej oraz dołączającej się do niej żyły krezkowej dolnej. Żyła wrotna biegnie następnie do wątroby, gdzie ulega rozgałęzieniu i z wątroby wychodzą już dwie żyły: prawa i lewa, wpadające do żyły głównej dolnej. Wszystkie żyły układu wrotnego nie mają zastawek, z wyjątkiem drobnych gałązek.
Co jednak oznacza określenie żyła wrotna? Otóż, żyła wrotna jest częścią układu wrotnego. Tym terminem określa się każdy układ tętniczy czy żylni, który składa się z naczynia krwionośnego, z obu stron przechodzącego w naczynia włosowate. Żyła wrotna powstaje z sieci naczyń włosowatych narządów przewodu pokarmowego i kończy się siecią naczyń włosowatych w wątrobie.
Żyła krezkowa górna transportuje krew z jelit, natomiast żyła śledzionowa biegnie z żołądka, śledziony i trzustki. Z kolei żyła krezkowa dolna odprowadza krew z odbytnicy, okrężnicy esowatej i zstępującej.
Pień żyły wrotnej dzielony jest na trzy części:
Żyła wrotna ma następujące gałęzie boczne:
Żyły wrotne dodatkowe, dochodzące do wątroby bezpośrednio z sąsiadujących narządów:
Żyła wrotna pełni następujące funkcje w organizmie:
Do schorzeń związanych z żyłą wrotną zaliczamy nadciśnienie wrotne oraz zakrzepicę żyły wrotnej. O nadciśnieniu wrotnym mówimy, gdy ciśnienie krwi w żyle podnosi się powyżej 13 mm Hg (>1,7 kPa).
Objawy nadciśnienia wrotnego:
Zakrzepica żyły wrotnej - zwężenie żyły wrotnej lub któregoś z jej dopływów przez zakrzep. Przyczyny mogą być związane ze zmianami w samych naczyniach krwionośnych i uszkodzeniem śródbłonka, zmianami w składzie krwi czy zastojem krwi, towarzyszącym marskości wątroby. Przyczyną mogą być np. nacieki nowotworowe, stany zapalne wątroby, ropnie itp. W połowie przypadków nie udaje się jednak znaleźć przyczyny zakrzepicy.