Zaburzenia lipidowe: czym są, z czego wynikają? Jak leczyć zaburzenia lipidowe?

Zaburzenia lipidowe to nieprawidłowe stężenie różnych frakcji cholesterolu, czyli tłuszczu, we krwi. Dislipidemie prowadzą do uszkodzenia ścianek naczyń krwionośnych i rozwoju miażdżycy i w konsekwencji wywołują choroby naczyniowo-sercowe, przede wszystkim chorobę wieńcową.

Zaburzenia lipidowe - to główny czynnik, wywołujący choroby naczyniowo-sercowe

Dane Światowej Organizacji Zdrowia pokazują, że choroby układu krążenia należą do najczęstszych przyczyn umieralności na świecie. Także w Polsce największa ilość zgonów spowodowana jest chorobami sercowo-naczyniowymi. Szacunki mówią tutaj o 46 procentach wszystkich zgonów. Za rozwój tych chorób, a więc choroby wieńcowej i udarów mózgu, w największych stopniu odpowiadają zaburzenia lipidowe.

Zaburzenia lipidowe (dislipidemie) to zaburzenia związane z niewłaściwym stężeniem lipidów, czyli tłuszczów, we krwi. Ogólnie rzecz ujmując, zaburzenia lipidowe mogą być związane ze zwiększonym poziomem cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL i wtedy mamy do czynienia z tzw. hipercholesterolemią, ze zwiększonym stężeniem triglicerydów, wywołujących hipertriglicerydemię oraz ze zwiększonym stężeniem zarówno triglicerydów, jak i cholesterolu całkowitego lub cholesterolu LDL, co skutkuje hiperlipidemią mieszaną. Mamy jeszcze do czynienia z tzw. dislipidemią pierwotną, spowodowaną uwarunkowaniami genetycznymi lub środowiskowymi, a także dislipidemią wtórną, będącą efektem niektórych schorzeń (takich jak: rozpoznana choroba naczyniowo sercowa, cukrzyca, przewlekła choroba nerek) oraz przyjmowanych leków.

Zaburzenia lipidowe - badanie

Jak rozpoznaje się dislipidemie? Wystarczy zrobić tekst zwany lipidogramem. Na czczo, po co najmniej 8-godzinnej przerwie w jedzeniu, oznacza się poziom stężenia czterech podstawowych frakcji cholesterolu: cholesterolu całkowitego (TC), triglicerydów (TG), frakcji cholesteroli HDL (HDL-C) oraz LDL (LDL-C). Wyniki badania pokazują, z jakiego rodzaju zaburzeniem lipidowym mamy do czynienia:

• stężenie cholesterolu całkowitego powyżej lub równe 190 mg/dl (5,0 mmol/l) lub LDL-C więcej lub równe 115 mg/dl (3,0 mmol/l) oznacza hipercholesterolemię
• stężenie triglicerydów powyżej lub równe 150 mg/dl (1,7 mmol/l) oznacza hipertriglicerydemię
• podwyższone stężenie cholesterolu całkowitego lub LDL-C oraz triglicerydów to hiperlipidemia mieszana
• niskie stężenie HDL-C poniżej 40 mg/dl (poniżej 1,0 mmol/l) u mężczyzn i 45 mg/dl (poniżej 1,2 mmol/l) u kobiet oznacza zwiększone ryzyko rozwoju miażdżycy

Zaburzenia lipidowe ma około 60 procent dorosłych Polaków, a poziom cholesterolu we krwi rośnie wraz z wiekiem i dotyczy zarówno mężczyzn, jak i kobiet, przy czym zwiększony poziom triglicerydów zdarza się częściej u mężczyzn.

Zaburzenia lipidowe - winnym jest cholesterol

Cholesterol jest związkiem organicznym, znajdującym się we wszystkich komórkach ciała, w tym we krwi. To substancja tłuszczowa niezbędna do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Znajduje się m.in. w błonach komórkowych i kwasach żółciowych. Bez cholesterolu niemożliwe byłoby działanie niektórych hormonów i witamin, bowiem organizm wykorzystuje go do syntezy hormonów steroidowych, błon komórkowych i kwasów żółciowych. Ale mimo że cholesterol jest nam niezbędny do życia, to jednak jego nadmiar nie jest korzystny. Gdy jest go zbyt dużo w organizmie, prowadzi do rozwoju miażdżycy i wywoływanej przez nią choroby wieńcowej i zawałów serca oraz udarów mózgu. Jak do tego dochodzi?

Trzy czwarte cholesterolu, tzw. cholesterol endogenny, produkowany przez wątrobę, a jego nadmiar wydalany jest wraz z żółcią. Natomiast pozostałe 25 procent przyjmujemy z wraz pożywieniem pochodzenia zwierzęcego. Będąc tłuszczem, cholesterol nie rozpuszcza się we krwi, zatem musi być inaczej transportowany przez krew. Dlatego staje się częścią cząsteczek zwanych lipoproteinami, które zbudowane są z białek i tłuszczów. Te lipoproteiny dzielą się na:

• lipoproteiny HDL (ang. high density lipoproteins), czyli lipoproteiny o dużej gęstości (dobry cholesterol)
• lipoproteiny LDL (ang. low density lipoproteins), czyli lipoproteiny o małej gęstości (zły cholesterol)

Dlaczego lipoproteiny HDL uznawane są za "dobry cholesterol"? Odpowiedź jest prosta: ponieważ to one zabierają ze ścianek naczyń krwionośnych nadmiar cholesterolu i przenoszą do wątroby, która z kolei pozbywa się go wraz z żółcią.

Lipoproteiny LDL natomiast przynoszą cholesterol do tętnic, przyczyniając się do powstawania blaszki miażdżycowej w naczyniach krwionośnych. Cząsteczki LDL potrafią bowiem przeniknąć do wnętrza ściany tętnicy, pod śródbłonek i umieścić tam cholesterol. Komórki krwi absorbują ten cholesterol, tworząc tzw. makrofagi. Jednocześnie, jeżeli LDL nie jest dostatecznie utlenione (czyli brak we krwi przeciwutleniaczy, pochodzących z żywności roślinnej, takich jak witaminy antyoksydacyjne oraz flawonoidy), przyłącza się do tych makrofagów. Owe makrofagi, pełne tłuszczu, obumierają i pozostawiają cały ten cholesterol w śródbłonku naczyń. Tak - w skrócie - tworzą się blaszki miażdżycowe w naczyniach krwionośnych. Powoli dochodzi do obudowywania wewnętrznych ścianek naczyń i zamykania ich światła. Mamy wtedy do czynienia z rozwojem miażdżycy.

Zaburzenia lipidowe - konieczność leczenia i zmiany stylu życia, w tym diety

Zaburzenia lipidowe należy leczyć, aby nie doprowadzić do rozwoju miażdżycy. Oprócz leczenia farmakologicznego istotna, a właściwie najważniejsza, jest profilaktyka. Doświadczenia, prowadzone na całym świecie, dobitnie wskazują, że za zaburzenia lipidowe odpowiada, przede wszystkim, niewłaściwa dieta. Chodzi tutaj o nadmiar tłuszczów zwierzęcych, a brak przeciwutleniaczy, czyli owoców i warzyw oraz tłuszczów roślinnych, bogatych w kwasy omega-3 i omega-6. Nie bez racji najzdrowszą dietą świata jest dieta śródziemnomorska, bogata w przeciwutleniacze, która zapobiegają w dużym stopniu dislipidemii.