Na czym polega transfuzja krwi?
Na pocz±tek przypomnijmy, ¿e krew pe³ni w naszych organizmie kilka istotnych funkcji. Po pierwsze: funkcjê transportowania tlenu, sk³adników od¿ywczych i innych substancji koniecznych do ¿ycia. Po drugie: komunikacyjn± - przenosi bowiem wiadomo¶ci (poprzez transportowanie np. hormonów) pomiêdzy ró¿nymi czê¶ciami cia³a. Dziêki kr±¿eniu krwi nasz organizm siê oczyszcza, poniewa¿ krew zabiera z komórek szkodliwe substancje chemiczne. Krew, a w³a¶ciwie znajduj±ce siê w niej bia³e cia³ka krwi broni± organizm przez infekcjami. W tej walce wspieraj± je enzymy oraz przeciwcia³a, obecne w krwi. Kr±¿±ca krew reguluje ponadto temperaturê organizmu.
W sk³ad krwi wchodz± wyspecjalizowane komórki (krwinki) zawieszone w p³ynie nosz±cym nazwê osocza. Owe komórki s± trojakiego rodzaju:
- krwinki czerwone - RBC - zwane tak¿e erytrocytami lub czerwonymi cia³kami krwi, zajmuj±ce siê transportem tlenu
- krwinki bia³e - WBC - leukocyty lub bia³e cia³ka krwi, wyspecjalizowane w walce z infekcjami
- p³ytki krwi - PLT - czyli trombocyty, odpowiadaj±ce za krzepniêcie krwi
W organizmie doros³ego cz³owieka znajduje siê oko³o 5-6 litrów krwi, przy czym kobiety maj± jej oko³o litra mniej.
Kiedy siê stosuje transfuzjê krwi?
Jakie s± wskazania do wykonania zabiegu transfuzji krwi? Wbrew pozorom nie ka¿dy wiêkszy krwotok wi±¿e siê z konieczno¶ci± przetaczania krwi. Nie jest to nawet wskazane, poniewa¿ zabieg transfuzji mo¿e nie¶æ ze sob± skutki uboczne.
Transfuzjê krwi stosuje siê w sytuacji zagro¿enia ¿ycia z powodu znacznego up³ywu krwi (obfitego krwotoku), na przyk³ad po wypadku, w wyniku ciê¿kich urazów, w czasie zabiegu chirurgicznego, czy w przypadku wyst±pienia wewnêtrznego krwotoku.
Kiedy jeszcze wykonuje siê transfuzjê krwi? Wskazaniem do wykonania zabiegu jest przewlek³a utrata lub niedobór sk³adników krwi. Do takich sytuacji dochodzi, miêdzy innymi, gdy chorujemy na zaburzenia uk³adu krzepniêcia, guzy ¿o³±dkowo-jelitowe, uszkodzenia szpiku kostnego, choroby nowotworowe krwi.
Przetoczenie krwi mo¿e byæ tak¿e konieczne przy wrodzonych wadach i niedoborach sk³adników.
Zasady transfuzji
Przetoczenie krwi polega na wt³aczaniu krwi do ¿y³y pacjenta, s³u¿y do tego kroplówka. To, ile krwi zostanie przetoczone choremu, zale¿y przede wszystkim od tego, ile jej straci³ wcze¶niej. Brany jest tak¿e pod uwagê stan zdrowia pacjenta, jego wiek oraz przyczyny utraty krwi.
W niektórych przypadkach sk³adniki krwi podawane s± w formie zastrzyku do¿ylnego.
Przed przetoczeniem bada siê krew pacjenta, w celu oznaczenia grupy oraz zgodno¶ci krwi. Co to znaczy? Próba zgodno¶ci krwi, nazywana prób± krzy¿ow±, konieczna jest, aby ustaliæ, czy krew dawcy i krew biorcy s± zgodne.
Sprawdza siê, czy miêdzy krwi±, która ma byæ przetaczana, a krwi± biorcy nie ma konfliktu. Powodem jest istnienie ró¿nych grup krwi (A, B, 0, AB) oraz czynnika Rh dodatniego (Rh+) i ujemnego (Rh-). Przetaczana krew musi byæ zgodna, czyli mieæ tê sam± grupê oraz taki sam czynnik Rh. Podanie biorcy niezgodnej krwi mo¿e skoñczyæ siê dla niego gro¼nymi dla ¿ycia powik³aniami. Przetoczenie krwi bez próby krzy¿owej zdarza siê tylko w sytuacji, gdy ¿ycie cz³owieka jest bezpo¶rednio zagro¿one.
Je¿eli próba krzy¿owa wypadnie pozytywnie (czyli stwierdzono, ¿e w krwi biorcy nie ma przeciwcia³ przeciwko krwi dawcy), przystêpuje siê do transfuzji. Wykonanie takiej próby trwa oko³o godziny, a wynik jest wa¿ny 48 godzin.
Przetoczenie krwi trwa, w zale¿no¶ci od rodzaju przetaczanego preparatu, od 30 minut do czterech godzin.
Preparaty stosowane do transfuzji:
- Koncentrat krwinek czerwonych (KKCz), inna nazwa - masa erytrocytarna (ME)
- koncentrat krwinek p³ytkowych (KKP)
- osocze ¶wie¿o mro¿one (FFP)
- krew pe³na
- inne preparaty: albuminy, krioprecypitat
W przypadku, gdy jest to mo¿liwe i medycznie dozwolone przetacza siê tak¿e w³asn± krew pacjenta (krew autogeniczna).
Przetaczaj±c krew mówi siê czêsto o tzw. jednostkach krwi. Ile to jest? Jednostka krwi ma objêto¶æ oko³o 500 ml i zawiera 450 ml krwi i 60 ml antykoagulantu, czyli p³ynu zapobiegaj±cego krzepniêciu.
Skutki uboczne transfuzji
Powik³ania po transfuzji krwi zdarzaj± siê, mimo ¿e starannie bada siê krew zarówno dawcy, jak i biorcy oraz stosuje szereg procedur medycznych, w celu zminimalizowania skutków ubocznych transfuzji.
Generalnie wyró¿nia siê dwa rodzaje powik³añ: powik³ania wczesne oraz powik³ania pó¼ne.
W¶ród powik³añ wczesnych mog± siê zdarzyæ:
- ostra reakcja hemolityczna (gor±czka, dreszcze, nudno¶ci, duszno¶æ lub ból w klatce piersiowej, ból w okolicach lêd¼wiowych, sk±pomocz, wstrz±s)
- pokrzywka (reakcja alergiczna skóry - rumieñ, swêdzenie, wysypka, zaczerwienienie skóry)
- wstrz±s anafilaktyczny (kaszel, skurcz oskrzeli, zaburzenia uk³adu oddechowego i kr±¿enia, gor±czka)
- sepsa (wzrost temperatury do ponad 40 st. C, dreszcze, zaburzenia kr±¿enia)
- przeci±¿enie kr±¿enia (zaburzenia uk³adu kr±¿enia, zaburzenia oddychania, nieprawid³owe ci¶nienie têtnicze)
- ostre poprzetoczeniowe uszkodzenie p³uc (silna duszno¶æ, sinica, kaszel)
- reakcje hipotensyjne (spadek ci¶nienia skurczowego i rozkurczowego)
- hipotermia poprzetoczeniowa
Powik³ania pó¼ne (mog± pojawiæ siê od miesi±ca do kilku lat):
- opó¼niona reakcja hemolityczna (gor±czka, dreszcze, ¿ó³taczka, duszno¶æ)
- plamica poprzetoczeniowa (spadek p³ytek i uogólniona plamica)
- przeszczep przeciwko gospodarzowi (wystêpuje rzadko, objawia siê gor±czk±, powstaniem rumienia, wysypk±, niewydolno¶ci± nerek i w±troby)
- powik³ania bakteryjne i wirusowe (wirusowe zapalenie w±troby typu B i C), wirus HIV
Przetoczenie krwi jest procedur± medyczn± ratuj±c± ¿ycie pacjenta, wykonywane jest z zastosowaniem bardzo rygorystycznych zasad dotycz±cych badañ i warunków przeprowadzania zabiegu.
