Usypianie pacjenta do zabiegu nie jest żadną nowością. Już w starożytności większe zabiegi wykonywano po wcześniejszym uśpieniu pacjenta. Dawniej do narkozy używano opium lub marihuany. Wraz z postępem medycyny zaczęto korzystać z chloroformu czy gazu rozweselającego, który z powodzeniem od wielu lat stosowany jest w gabinetach dentystycznych.
Celem znieczulenia jest:
- zniesienie bólu;
- zniesienie świadomości;
- zwiotczenie mięśni szkieletowych;
- zniesienie odruchów.
Uzyskanie tych wszystkich elementów nazywane jest anestezją. Te działania mają na celu chwilowo (ale całkowicie bezpiecznie i odwracalnie) wyłączyć układ nerwowy, a zachować funkcje oddechowe, pracę serca czy przepływ krwi.
W zależności od potrzeb i charakteru zabiegu lekarz ma do wyboru trzy rodzaje znieczulenia:
- Znieczulenie krótkotrwałe dożylne - polega na podaniu pacjentowi drogą dożylną leku przeciwbólowego i znieczulającego, który po kilkunastu sekundach powoduje zaśnięcie; w metodzie tej pacjent sam oddycha, a sen trwa kilka minut - dawki leku można powtarzać do zakończenia zabiegu. Metoda ta wykorzystywana jest przy krótkich zabiegach, na przykład przy nastawianiu złamań.
- Znieczulenie ogólne dotchawicze - polega na podaniu środków przeciwbólowych, znieczulających oraz zwiotczających mięśnie. W metodzie tej konieczna jest intubacja pacjenta i prowadzenie oddechu zastępczego przez respirator. Ten rodzaj znieczulenia jest wykonywany najczęściej - w zależności od sposobu podania leków mówimy o znieczuleniu ogólnym złożonym (leki podawane są wziewnie i dożylnie), znieczuleniu ogólnym całkowicie dożylnym oraz znieczuleniu ogólnym indukowanym wziewnie.
- Znieczulenie zbilansowane - połączenie znieczulenia dożylnego i dotchawiczego
Przed wybraniem najlepszej dla pacjenta narkozy konieczne jest wykonanie szeregu podstawowych badań, ich celem jest sprawdzenie stanu zdrowia pacjenta i ocena, czy w ogóle kwalifikuje się do podania narkozy i samego zabiegu. Następnie konieczny jest szczegółowy wywiad z pacjentem z wykorzystaniem skali ASA (Amerykańskie Towarzystwo Anestezjologów). Skala jest pięciostopniowa "bada" pacjenta pod kątem obciążeń genetycznych, chorób przewlekłych, chorób ustrojowych oraz szanse chorego na przeżycie najbliższych dwudziestu czterech godzin. Czasem zdarza się, że sama dobra opinia anestezjologa nie wystarcza i konieczne są konsultacje z innymi specjalistami, którzy prowadzą leczenie chorego i po ich zakończeniu dobiera się najlepsze dla chorego znieczulenie.
Tuż przed podaniem narkozy pacjent nie może na własną rękę przyjmować żadnych leków i ściśle przestrzegać zaleceń lekarza. Bardzo często u pacjentów przed operacją stosuje się tzw. premedykację, czyli farmakologiczne przygotowanie do znieczulenia i operacji. Działanie takie ma na celu zmniejszenie niepokoju i lęku pacjenta.
Narkoza - etapu podawania znieczulenia
Podawanie narkozy składa się zazwyczaj z trzech etapów, czwarty - ostatni to wybudzanie. Aplikacja znieczulenia zaczyna się od:
- indukcja znieczulenia - polega na podawaniu środka znieczulającego dopóki pacjent nie uśnie, zazwyczaj lek aplikowany jest dożylnie, kolejne dawki farmaceutyku poprzedzane są kilkuminutowym przyłożeniem maseczki z tlenem do twarzy (natlenienie bierne), zaśnięcie następuje po około 30-60 sekundach; dzieciom narkozę podje się wyłącznie drogą wziewną. Dodatkowo w czasie usypiania pacjenta podawane są środki przeciwbólowe.
- intubacja tchawicy - kiedy pacjent uśnie podje się leki zwiotczające, aby zadbać o dotlenienie organizmu konieczne jest wykonanie intubacji tchawicy. Po umieszczeniu w niej specjalnej rurki respirator pompuje powietrze do organizmu.
- kondukcja - czyli podtrzymanie znieczulenia, polega ono na podawaniu kolejnych dawek leku. To, ile środka pacjent dostaje zależy od jego wieku, masy ciała oraz wzrostu.
Ostatni etap to wybudzanie pacjenta ze znieczulenia. Aby to zrobić przestaje się podawać leki zwiotczające oraz znieczulające, natomiast nadal działają leki przeciwbólowe. Czasem podaje się środki, które odwracają działanie anestetyków.? Tuż po odzyskaniu przytomności pacjent choć nie do końca wie co się z nim działo, powinien reagować na zdawane mu przez lekarza pytania. Po wybudzeniu pacjent powinien przez pewien czas pozostawać pod ścisła opieką lekarza i personelu medycznego.
Narkoza - powikłania
Mimo że leki stosowane do usypiania pacjentów przed zabiegiem są bardzo bezpieczne, to tak samo jak w przypadku każdego leku, u niewielkiej grupy chorych pojawiają się powikłania. Do tych najczęstszych należą:
- nudności i wymioty;
- zachłyśnięcie się treścią żołądkową - skutkować może poważnym zapaleniem płuc;
- wypadanie włosów;
- chrypka i ból gardła - najczęstsze i najmniej poważne powikłanie - związane z obecnością rurki intubacyjnej;
- uszkodzenie zębów, warg, policzków i jamy gardła - powikłanie również związane z udrożnieniem dróg oddechowych;
- uszkodzenie tchawicy i strun głosowych;
- uszkodzenie rogówki oka;
- powikłania oddechowe;
- powikłania krążeniowe;
- powikłania neurologiczne;
- wystąpienie gorączki złośliwej.
