Odra: choroba. Sk±d nazwa?
W prawdopodobnie najs³ynniejszym spo¶ród dostêpnych w Polsce s³owników etymologicznych - autorstwa Aleksandra Brucknera - pró¿no szukaæ has³a "odra". Pewien pogl±d na to, sk±d wziê³a siê nazwa tej wysoce zaka¼nej i wci±¿ gro¼nej choroby, daje jednak wskazówka, któr± autor s³ownika zamie¶ci³ przy okazji wyja¶niania etymologii s³owa "drzeæ" (we wspó³czesnym znaczeniu). Bruckner sugeruje, by porównaæ j± z rosyjskim s³owem "odriny", które mia³o byæ okre¶leniem na "wysypkê".
Jednym z najbardziej charakterystycznych objawów odry s± w³a¶nie czerwone plamki na skórze (choæ nie w ka¿dym przypadku siê pojawiaj±). I to od nich wziê³a siê nazwa choroby. To wyja¶nienie, opracowane na podstawie informacji z "Etymologicznego S³ownika Jêzyka Polskiego" Andrzeja Bañkowskiego, pojawi³o siê m.in. na profilu kampanii spo³eczno-edukacyjnej "Ojczysty - dodaj do ulubionych" Narodowego Centrum Kultury, która ma podnosiæ ¶wiadomo¶æ jêzykow± Polaków:
Co najmniej od XVII w. (na co wskazuj± po¶wiadczenia w tekstach pisanych) czerwonaw± wysypkê, czyli liczne, czerwone, chorobowe plamki wystêpuj±ce czasem na skórze, okre¶lano mianem odry. Plamki takie wygl±daj± bowiem jak otarcia skóry: dzi¶ powiemy 'otarcia', kiedy¶ by powiedziano 'odarcia' – st±d odra. W drugiej po³owie XIX w., gdy spolszczano nazwy chorób, zawê¿ono znaczenie wyrazu 'odra' do choroby o ³aciñskiej nazwie morbilli.
Czy nazwa choroby ma wiêc co¶ wspólnego z nazw± rzeki, która jest drug± co do wielko¶ci w Polsce? Oczywi¶cie nie. Z niemieckiego Oder, z czeskiego Odra, z ³aciny Oddera, po polsku równie¿ Odra - ju¿ na pocz±tku XII wieku jej nazwa funkcjonowa³a w takiej formie (ze "S³ownika etymologicznego nazw geograficznych Polski" Marii Malec mo¿na siê dowiedzieæ, ¿e w X wieku zapisywano j± jako Odera, oko³o 1070 roku jako Oddaram albo Oddara, ale ju¿ w 1120 jako Odra).
Odra: co to jest?
Mimo ¿e znana od dawna (pierwsze wzmianki o rozró¿nieniu odry od innych chorób zaka¼nych datuje siê na tysi±c lat wstecz), odra wci±¿ stanowi zagro¿enie. To szybko rozprzestrzeniaj±ca siê choroba zaka¼na, która nale¿y do chorób wieku dzieciêcego, jednak mog± na ni± zapa¶æ tak¿e doro¶li. Mo¿e przybraæ gwa³towny, ciê¿ki przebieg i skutkowaæ zagro¿eniem ¿ycia. Jedynym sposobem na uchronienie siê przed odr± jest zaszczepienie siê przeciwko niej, choæ i to nie daje stuprocentowej ochrony. W odniesieniu do osób zaszczepionych przebieg choroby jest jednak ³agodniejszy, co w przypadku osób doros³ych jest kluczowe, bo to dla nich odra jest najbardziej niebezpieczna.
W ostatnich dniach temat odry powróci³ za spraw± rosn±cej liczby przypadków tej choroby w Polsce. Kilka dni temu sanepid poinformowa³ o 18 przypadkach odry lub podejrzeniach odry, które zarejestrowano w województwie mazowieckim, przede wszystkim w Pruszkowie. Kolejny przypadek zaka¿enia odr± zosta³ odnotowany na Lubelszczy¼nie, gdzie zachorowa³ pochodz±cy z Ukrainy licealista.
Ta tendencja jest obserwowana w ca³ej Europie, gdzie w ci±gu dwóch ostatnich lat liczba chorych dramatycznie wzros³a, co ¦wiatowa Organizacja Zdrowia (WHO) nazywa wprost tragedi±. Tylko w pierwszej po³owie tego roku odnotowano ponad 41 tys. przypadków odry na Starym Kontynencie. To dwa razy wiêcej ni¿ w ca³ym ubieg³ym roku, kiedy i tak odnotowano 300-procentowy wzrost zachorowañ w porównaniu z 2016 r. Zarówno specjali¶ci z WHO, jak i polscy eksperci wskazuj± jedn± przyczynê tego stanu rzeczy - brak szczepieñ, które w Polsce s± obowi±zkowe i bezp³atne.
Zobacz te¿:
Prof. Litwiñska o odrze: Nie mo¿emy zwalaæ winy na Ukraiñców. To wina rodziców
