Rozwój stanu zapalnego to odpowiedź układu odpornościowego na pojawienie się w organizmie zagrożenia. W sytuacji gdy dojdzie do uszkodzenia tkanek, układ immunologiczny zaczyna wytwarzać substancje, które wywołują właśnie stan zapalny. Substancje te nazywane są tkankowymi hormonami stanu zapalnego i należą do nich, np. tromboksany, chemotrieny, leukotrieny, prostaglandyny.
Za ich sprawą naczynia krwionośne się rozszerzają, pojawia się obrzęk oraz zaczerwienienie chorego miejsca. Przez naczynia krwionośne do miejsca, w którym pojawił się patogen dostaje się płyn wysiękowy oraz komórki obronne organizmu, których zadaniem jest zwalczenie zagrożenia. Za ich sprawą podnosi się temperatura ciała, co - dla ogromnej grupy patogenów - jest zabójcze. Ich obecność zwiększa odczuwanie bólu oraz tkliwość zajętego miejsca.
W ogromnej większości przypadków zdrowy i prawidłowo funkcjonujący organizm potrafi sam w przeciągu kilku dni poradzić sobie z zagrożeniem. Jeśli jednak tak się nie dzieje, a zastosowane leczenie (zazwyczaj w postaci niesteroidowych leków przeciwzapalnych) nie przynosi żadnych rezultatów konieczna jest konsultacja z lekarzem i wykonanie stosowanych badań. Stan zapalny, który utrzymuje się bardzo długo bez uchwytnej przyczyny może być zapowiedzią poważniejszych problemów ze zdrowiem. Zdarza się, że prowadzi do trwałego uszkodzenia tkanek, narządów lub ma związek ze schorzeniem autoimmunologicznym, np. toczniem czy reumatoidalnym zapaleniem stawów.
Stan zapalny - jak go zdiagnozować?
Stan zapalany może się pojawić w organizmie z bardzo wielu powodów i co gorsza, może wywoływać bardzo różne objawy. Dlatego w przypadku pacjentów, u których podejrzewa się to właśnie stan zapalny jest przyczyną problemu wykonuje się badanie krwi z oznaczeniem OB, czyli odczynu Biernackiego oraz białka C-reaktywnego, czyli CRP.
Badanie OB pozwala określić, z jaką szybkością, w określonej jednostce czasu (zazwyczaj w przeciągu godziny) opadają czerwone krwinki. Normy OB zależą przede wszystkim od wieku pacjenta:
- u noworodków: 0-2 mm na godzinę,
- u niemowlaków (od 6 miesiąca życia): 12-17 mm na godzinę
- u kobiet poniżej 50 roku życia: 6-11 mm na godzinę
- u kobiet powyżej 50 roku życia: do 30 mm na godzinę
- u mężczyzn poniżej 50 roku życia: 3-8 mm na godzinę
- u mężczyzn powyżej 50 roku życia: do 20 mm na godzinę
Czasem zdarza się, że u pacjentów rozpoznaje się tzw. trzycyfrowe OB, czyli powyżej 100 mm na godzinę. Takie wyniki pojawiają się u osób z ciężkimi infekcjami, np. zapaleniem płuc, nerek, kości czy stawów, w przebiegu sepsy, niektórych nowotworów (białaczki bądź chłoniaka). Bardzo często tak wysoki odczyn Biernackiego towarzyszy układowym chorobom tkanki łącznej (tocznia trzewnego, zapalenia skórno-mięśniowe i innych).
Podwyższone OB nie zawsze musi oznaczać jednak kłopotów ze zdrowiem. Wzrost odczynu pojawia się w czasie miesiączki, u kobiet w ciąży, wskutek przyjmowania antykoncepcji hormonalnej, a także po drobnych zabiegach, np. wyrwaniu zęba. Z tego też względu OB sprawdzane jest coraz rzadziej i zdaniem lekarzy bardziej miarodajne jest oznaczenie w osoczu CRP.
CRP zaliczane jest do tzw. białko ostrej fazy, które wytwarzane są przez wątrobę właśnie podczas infekcji. U zdrowej osoby stężenie CRP w osoczu krwi nie powinno przekraczać 10 mg/l. Kiedy w organizmie dzieje się coś niepokojącego poziom CRP gwałtownie się podnosi. Zdarza się w ciągu jednego dnia podnosi się aż stukrotnie.
Zarówno OB, jak i CRP jedynie sygnalizują, że w organizmie rozwija się stan zapalny, ale nie dają odpowiedzi co go wywołało. Tym samym wymagają od lekarza zebrania bardzo dokładnego wywiadu z pacjentem i przeprowadzenie dokładniejszych i dużo bardziej szczegółowych badań, które wskażą przyczynę problemu. Bo tylko leczenie choroby podstawowej czy znalezienie przyczyny problemu daje szanse na zwalczenie stanu zapalnego.
Badanie z oznaczeniem OB lub CRP pozwalają także ocenić, czy wprowadzone przez lekarza postępowanie przynosi spodziewane efekty, czy też niezbędna będzie dalsza diagnostyka i szukanie mniej oczywistych przyczyn wystąpienia stanu zapalnego.
