Nieceliakalna nietolerancja glutenu (nieceliakalna nadwrażliwość na gluten) to obok celiakii i alergii na gluten kolejne schorzenie związane z problemami z trawieniem glutenu.
Gluten to białko roślinne, które występuje przede wszystkim w zbożach, takich jak pszenica, żyto czy jęczmień. Doskonale scala ze sobą różne składniki, jest dobrym nośnikiem smaku, dlatego tak chętnie stosowany jest w przemyśle spożywczym. Gluten znajduje się w bardzo wielu produktach i u całkowicie zdrowej osoby nie wywoła żadnych problemów zdrowotnych czy dyskomfortu. Problem mogą mieć jedynie te osoby, które chorują na celiakię, mają alergię lub nietolerancję glutenu.
Na celiakię, nazywaną także chorobą trzewną, cierpi zaledwie jeden procent populacji, osoby z nietolerancja glutenu, która nie ma związku z celiakią to ok. 6 proc. wszystkich ludzi na świecie. Różnica między nimi polega na tym, że przy nietolerancji nie dochodzi do uszkodzenia kosmków jelitowych. Ten objaw jest typowy jedynie na celiakii.
Nieceliakalna nietolerancja glutenu - objawy
Mimo że mechanizm powstawania obu schorzeń jest różny, to objawy są bardzo podobne. Nietolerancja glutenu wywołuje przede wszystkim:
- bóle brzucha,
- wysypkę,
- bóle głowy,
- uczucie ciągłego zmęczenia,
- splątanie,
- biegunkę,
- wzdęcia,
- zaparcia,
- anemię,
- drętwienie i ból kończyn,
- osłabienie/omdlenia,
- pieczenie w przełyku,
- nudności i wymioty,
- uczucie przelewania w jelitach,
- zapalenie języka.
Ze względu na dość niespecyficzne objawy schorzenie bywa mylone z innymi chorobami, najczęściej w pierwszej kolejności u chorych podejrzewa się zespół jelita drażliwego lub inne zaburzenie jelitowe o podłożu psychosomatycznym.
Nieceliakalna nietolerancja glutenu - diagnoza
Jak dotąd nie ma badań, które mogłyby jednoznacznie potwierdzić nieceliaklaną nietolerancję glutenu. Rozpoznanie stawia się w oparciu o wykluczenie celiakii oraz alergii na gluten. Aby wykluczyć chorobę trzewną w pierwszej kolejności wykonuje się badanie krwi z oznaczeniem specyficznych przeciwciał IgA, które u osób z celiakią niszczą tzw. transglutaminę tkankową (tTG) - enzym, który odpowiada za tworzenie się połączeń między białkami. Jeśli badany nie ma celiakii wynik będzie ujemny. Dla absolutnej pewności może być konieczne sprawdzenie, czy nie doszło do zaniku kosmków jelitowych. Z pomocą endoskop lekarz ogląda jelito. U osób z celiakią uszkodzenia i zmiany śluzówki są dobrze widoczne. Pobranie wycinka do badania histopatologicznego pozwala ocenić skalę i stopień zmian (tzw. skala Marsha).
W celu wykluczenia alergii sprawdza się stężenie immunoglobulin typu IgE, które są charakterystyczne dla reakcji alergicznej. Dopiero kiedy oba testy dadzą ujemne wyniki, a organizm pacjenta dalej źle reaguje na produkty zawierające gluten, można stwierdzić nieceliakalną nietolerancję glutenu.
Aby wyniki badań były miarodajne - bez względu na to, czy testy będą prowadzone pod kątem celiakii czy alergii - konieczne jest wywołanie prowokacji.
Nieceliakalna nietolerancja glutenu - leczenie
Na nieceliakalną nietolerancję glutenu nie ma lekarstwa. Jedynym sposobem leczenia jest całkowita modyfikacja diety poprzez wyłączenie z niej wszystkich tych produktów, które zawierają w sobie gluten. Na szczęście w przeciwieństwie do celiakii, zarówno przy nietolerancji, jak i alergii na gluten nie ma konieczności stosowania diety bezglutenowej do końca życia. Zdarza się, że niewłaściwa reakcja organizmu na to białko jest tymczasowa. U części pacjentów po rezygnacji z glutenu na pewien czas, później można stopniowo, ponownie wprowadzać go do codziennej diety.
Stosowanie diety bezglutenowej wymaga wykluczenia przede wszystkim produktów zbożowych z ziaren, które zawierają gluten. Zalicza się do nich m.in. białe pszenne pieczywo, makaron, kasze – pęczak, jęczmienna, napoje mleczne z dodatkiem słodu jęczmiennego, sery pleśniowe, cista powstałe z niewskazanej mąki, kawę zbożową, kakao.
Do bezpiecznych produktów należą: ryż biały i brązowy, kukurydza, kasza jaglana, świeże i nieprzetworzone mięso oraz ryby, mleko z kartonu lub świeże, kefir, maślanka, nieprzetworzony ser żółty i biały, owoce, warzywa, strączki, miód, dżemy, masło, smalec, olek roślinny, kawa, herbata, soki owocowe, woda mineralna, czyste alkohole, napary ziołowe, sól, pieprz, ocet winny oraz jabłkowy.
