Powiększona śledziona - badania, leczenie. Czy można żyć bez śledziony?

Powiększona śledziona to często objaw różnych chorób, jej leczenie opiera się na leczeniu choroby, która spowodowała powiększenie śledziony. Mimo że śledziona nazywana jest zbędnym narządem, warto o nią zadbać. W jaki sposób?
Powiększona śledziona najczęściej jest objawem innych schorzeń

fot. Shutterstock

Powiększona śledziona, czyli splenomegalia

Śledziona znajduje się po lewej stronie jamy brzusznej. U zdrowej, dorosłej osoby jej wielkość mieści się w przedziale od 100 do 350 g. Jej długość nie powinna przekraczać 12 cm a szerokość 4 cm. Jeśli nie jest powiększona nie powinna być wyczuwalna. Medyczne określenie powiększonej śledziony to splenomegalia i oznacza, że jej masa przekracza 350 g. Tak duża śledziona wyczuwalna jest już w badaniu palpacyjnym. Tak bardzo powiększona może powodować uczucie pełności w brzuchu oraz bóle brzucha, pleców, nudności.

Zobacz wideo Ból brzucha: czasem błaha dolegliwość, czasem objaw choroby. Pokaż, gdzie boli, podpowiemy dlaczego

Powiększona śledziona: badania

Inne możliwości rozpoznania splenomegalii to:

Wykonanie dokładnej diagnostyki jest niezbędne, ponieważ guz w lewym nadbrzuszu niekoniecznie może być spowodowany powiększoną śledzioną. Może mieć także związek z:

Powiększona śledziona - leczenie

Leczenie powiększonej śledziony polega przede wszystkim na leczeniu choroby, która to powiększenie spowodowała. Jest to bardzo szeroki wachlarz schorzeń do których zalicza się:

Splenomegalia jest stanem odwracalnym. Jeśli choroby ją powodujące zostaną wyleczone, śledziona może wrócić do swoich normalnych rozmiarów. Niestety rokowania w części schorzeń przyczyniających się do powiększenia śledziony nie są dobre.

Zespół dużej śledziony

Szczególnym przypadkiem powiększonej śledziony jest hipersplenizm, czyli zespół dużej śledziony. Oznacza niedobór wszystkich składników krwi (erytrocytów, leukocytów i trombocytów). Zbierają się one w powiększonej śledzionie, gdzie dochodzi do ich niszczenia. Podstawową metodą leczenia jest walka z chorobą, która doprowadziła do powiększenia śledziony. Jeśli to się nie uda, może być konieczne usunięcie śledziony, czyli splenektomia.

Powiększona śledziona a aktywność fizyczna

Powiększona śledziona wymaga specjalnej uwagi. W wyniku zwiększenia swojej objętości grozi pęknięciem. Dochodzi do niego rzadko, ale może się zdarzyć np. w przebiegu mononukleozy zakaźnej. Powoduje krwotok wewnętrzny, który może okazać się śmiertelny. Jeśli do tego dojdzie, szczególnie u dzieci, priorytetem jest ratowanie śledziony. Jeśli się to nie powiedzie należy wyciąć całą lub część. Aby zmniejszyć ryzyko związane z takim urazem należy unikać aktywności fizycznej w stanach powiększonej śledziony.

Powiększona śledziona i wątroba

Niektóre schorzenia prowadzące do splenomegalii wywołują również powiększenie wątroby, czyli hepatomegalię. Stan, w którym zarówno śledziona, jak i wątroba są powiększone nazywany jest hepatosplenomegalią. Dochodzi do niego w przebiegu takich chorób jak: mielofibroza, nadciśnienie wrotne (jako powikłanie marskości wątroby), choroby spichrzeniowe czy mononukleoza zakaźna.

Powiększona śledziona i wątroba to konieczność wykonania dodatkowych badań:

  • morfologia krwi z rozmazem ręcznym
  • wykładniki funkcji wątroby (ALT, AST)
  • stężenie glukozy we krwi
  • profil lipidowy
  • stężenie amoniaku i kwasu lipidowego w osoczu

Powiększona śledziona u dziecka

Dzieci są narażone na negatywne konsekwencje powiększonej śledziony w takim samym stopniu jak dorośli. Splenomegalia może być związana z typowymi dla wieku dziecięcego chorobami jak różyczka czy mononukleoza. W takich przypadkach warto pamiętać o ograniczeniu aktywności fizycznej aby nie ryzykować pęknięciem śledziony.

Powiększona śledziona - dieta

Prawidłowe odżywianie na pewno wpłynie pozytywnie na funkcjonowanie śledziony. Jest to szczególnie ważne, kiedy dochodzi do jej powiększenia. Posiłki powinny być regularne i w miarę możliwości gotowane. Ze względu na uczucie pełności jakie powoduje splenomegalia, lepiej jeśli porcje będą nieduże. Wskazane są gotowane warzywa oraz zupy.

W stanach powiększonej śledziony lepiej unikać cukru (w tym słodkiego nabiału i napojów gazowanych), surowych owoców i warzyw, a także alkoholu.

Powiększona śledziona a alkohol

Długotrwałe nadużywanie alkoholu wpływa negatywnie na cały organizm, w tym i na śledzionę. Jednym z powikłań przewlekłego nadużywania alkoholu może być marskość wątroby, która z kolei prowadzi m.in. do splenomegalii.

Czy można żyć bez śledziony?

Śledziona to jeden z najbardziej niedocenianych narządów w ciele człowieka. Wynika to przede wszystkim z nieznajomości funkcji jakie pełni w organizmie. Przede wszystkim jest elementem układu odpornościowego. Podobnie jak węzły chłonne, śledziona wytwarza limfocyty B, limfocyty T oraz przeciwciała, dzięki którym organizm człowieka może walczyć z infekcjami. Dodatkowo śledziona jest filtrem krwi oraz bierze udział w procesie regulacji objętości krwi (ma zdolność jej magazynowania). Oczyszcza organizm ze starych i uszkodzonych elementów morfologicznych krwi (przede wszystkim erytrocytów). W przebiegu poważnych chorób śledziona wspólnie z wątrobą mogą częściowo przejąć funkcję tworzenia krwi od szpiku. To jedyne narządy, które mają taką zdolność.

Mimo tak licznych zadań, śledziona nie jest niezbędna do życia i może zostać usunięta. Niestety, w takim przypadku procesy w których bierze udział, szczególnie związane z układem odpornościowym ulegną zaburzeniom.

Schorzenia samej śledziony występują bardzo rzadko. Ewentualne problemy z tym narządem, przede wszystkim jej powiększenie są objawami wynikającymi z innych chorób.

Bibliografia:
"Choroby wewnętrzne" pod red. prof. dr. hab. Andrzeja Szczeklika, tom Ii Medycyna Praktyczna, Kraków 2005
"Fizjologia", William F. Ganong, red. naukowa i tłumaczenie Joanna Lewin-Kowalik, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2009
"Fizjologia człowieka z elementami fizjologii stosowanej i klinicznej", red. prof. dr hab. med. W. Z. Traczyk, prof. dr hab. med. Andrzej Trzebski, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa
"Medycyna wewnętrzna" G. Herold, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2008
"Hepato- i splenomegalia w wybranych chorobach metabolicznych - diagnostyka i różnicowanie", Patryk Lipiński, Irena Jankowska, Edyta Szymańska, Dariusz Rokicki, Anna Tylki-Szymańska, Pediatr Pol 2018; 93 (1): 74-79

Przeczytaj także:

Więcej o:
POPULARNE
NAJNOWSZE

Dobrze wiedzieć, gdzie znajdują się te narządy. Wiesz, co zaznaczono na grafice?

Pytanie 1 z 10 Zacznijmy od czegoś naprawdę prostego. Na grafice zaznaczone są...