Brak apetytu - poznaj przyczyny zaburzeń łaknienia

Brak apetytu może wynikać z wielu rozmaitych przyczyn. Winna może być infekcja, niegroźne zatrucie albo pozostawanie pod wpływem silnego stresu; niestety bywa też, że powodem są błędy dietetyczne, poważniejsze zaburzenia odżywiania oraz schorzenia przewodu pokarmowego. Czy wiesz, że brak apetytu pogłębia się wraz z wiekiem? Dowiedz się więcej o przyczynach utraty łaknienia nie tylko u dorosłych, ale też u dzieci!

Brak apetytu u dorosłych

Każdy z nas powinien dbać o zbilansowaną dietę. Jest ona gwarantem prawidłowego funkcjonowania organizmu - dostarcza składników będących źródłem niezbędnej energii. Przyjmowanie posiłków regulowane jest przez dwa ośrodki w mózgowiu: ośrodek sytości i głodu. Składają się one z wrażliwych na poziom glukozy we krwi neuronów. Gdy jego stężenie się obniża, a stężenie insuliny wydzielanej przez trzustkę rośnie, nasz apetyt zostaje pobudzony. Z kolei kiedy dochodzi do zaburzeń w tej osi, może wystąpić zwiększona bądź zmniejszona ochota na pokarm. W zależności od tego, jak długo utrzymuje się brak apetytu, objawy mogą rozwijać się w poważne zaburzenia pracy naszego organizmu.

Z czego wynika brak apetytu u dorosłych? Przyczyny są bardzo różne, dlatego każdą sytuację należy rozpatrywać indywidualnie. Dopiero po ustaleniu, co jest powodem zaburzeń łaknienia, można zacząć przeciwdziałać, a dzięki temu uniknąć powikłań prowadzących do niedożywienia.

Brak apetytu a choroby układu pokarmowego

Gdy po posiłku pacjenta dopada niestrawność (wzdęty brzuch, bóle w nadbrzuszu, zgaga), w naturalny sposób zaczyna on kojarzyć jedzenie z czynnikiem drażniącym. Skoro posiłki zostają powiązane z pakietem dolegliwości, organizm podświadomie reaguje zahamowaniem apetytu. Sytuacja przedstawia się analogicznie w przypadku występowania chorób układu pokarmowego, np.:

  • chorób wątroby,
  • stanów zapalnych błony śluzowej jelit bądź żołądka,
  • choroby wrzodowej dwunastnicy albo żołądka,
  • zaburzeń motoryki przewodu pokarmowego, na przykład przy biegunkach albo zaparciach,
  • zwężeń odcinków przewodu pokarmowego, które utrudniają wędrówkę treści pokarmowej.

Co jeszcze może powodować brak apetytu? U dorosłych winę ponosi często nieodpowiednia dieta, np. spożywanie zbyt dużych (zbyt kalorycznych w stosunku do zapotrzebowania energetycznego) posiłków, a do tego w za długich odstępach czasu. Paradoksalnie, wielkie porcje wysokokalorycznych potraw obniżają nasz apetyt – mamy ciągłe poczucie sytości i przejedzenia, przez co tracimy ochotę na więcej. Nie bez znaczenia pozostaje także dobór składników. Mdłe, nielubiane przez nas potrawy wpływają niekorzystnie na nasz apetyt. Także codziennie takie samo, monotonne, nieestetycznie podane jedzenie zniechęca nas do jego spożywania. Na talerzu powinno być kolorowo i rozmaicie – wtedy brak apetytu nie powinien być problemem!

Zobacz wideo

Brak apetytu a infekcja

Czy wiesz, dlaczego najczęściej doskwiera nam brak apetytu? Przyczyny u dorosłych często dotyczą infekcji wirusowych bądź bakteryjnych. Gdy organizm skupia wszystkie siły na walce z drobnoustrojami, poświęca odpowiednio mniej energii na trawienie posiłków. Z pewnością zdarzyło Ci się odczuć brak apetytu towarzyszący infekcji gardła, zatok albo górnych dróg oddechowych. Przy gorączce, ogólnym uczuciu rozbicia i apatii trudno o chęci do czegokolwiek – w tym do jedzenia. Tym samym wszystkie te objawy – zmęczenie, senność, brak apetytu – lubią ze sobą współwystępować.

Uwaga: katar powoduje tymczasowe zaburzenia węchu i zmniejsza atrakcyjność nęcących zapachami potraw. Z kolei ból gardła stwarza dyskomfort przy połykaniu posiłku.

Stres i problemy na tle psychicznymi

Chudnięcie, brak apetytu – przyczyny tych nieprawidłowości mogą być także efektem nadszarpniętych nerwów. Stres – zarówno ten w domu, jak i ten w szkole czy pracy - skutecznie wyniszcza nasz organizm. Hormony takie jak adrenalina czy kortyzol pobudzają nasz organizm do działania i szybkich reakcji, a jednocześnie sprawiają, że czujemy się uwięzieni w sytuacji ciągłego zagrożenia. Gdy stres jest silny i długotrwały, zmniejsza się perystaltyka jelit i odczuwalny jest ścisk w żołądku, a w związku z tym – brak apetytu. Po uporaniu się ze stresem zwykle uczucie głodu staje się silniejsze niż wcześniej.

Wśród poważniejszych zaburzeń psychicznych prowadzących do braku łaknienia warto wymienić depresję i anoreksję. Przy pierwszej z tych chorób mamy do czynienia z przedłużającym się przygnębieniem, co skutecznie ogranicza nie tylko apetyt, ale i zainteresowanie w zasadzie każdą czynnością. Osoba chora rzadko kiedy odczuwa przyjemność, a w związku z tym nie ma ochoty ani na przygotowywanie jedzenia, ani na jego spożywanie. Z kolei jadłowstręt psychiczny wiąże się z zaburzonym obrazem własnej osoby. Pacjenci celowo się głodzą, uporczywie dążąc do spadku wagi. Ponieważ boją się przytycia, odmawiają przyjmowania pokarmów i lekceważą silny głód. Zarówno stres, jak i zaburzenia psychiczne mogą doprowadzić do ruiny nasz organizm.

Nowotwory

Warto także wspomnieć, że brak apetytu może towarzyszyć przeróżnym chorobom ogólnoustrojowym, w tym nowotworom (szczególnie krwi, żołądka czy jelita grubego). Wraz z ich rozwojem maleje zainteresowanie jedzeniem. Zapobieganie tragicznym skutkom braku apetytu bywa utrudnione przez zwężające się światło jelita oraz utrudniony pasaż treści pokarmowej. Pacjenci skarżą się często na szereg współwystępujących dolegliwości, w tym na prowadzące do braku apetytu:

  • nudności,
  • wymioty,
  • ból,
  • zaparcia,
  • biegunki,
  • krwawienie z przewodu pokarmowego.

Efekty? Brak apetytu i przemożny lęk przed jedzeniem. Intensywna walka z nowotworem, np. radioterapia czy chemioterapia, dodatkowo potęguje osłabienie, co często pogłębia brak apetytu u dorosłych.

Brak apetytu – objaw ciąży?

Brak apetytu w ciąży to zupełny standard. Wynika to z mdłości i wymiotów powodowanych przez burzę hormonalną, jaka przetacza się przez organizm ciężarnej kobiety. Ponieważ reakcje są mocno indywidualne, pierwsze tygodnie z dzieckiem pod piersią mogą przebiegać w sposób zróżnicowany. Czasem poranne nudności przedłużają się do popołudnia, a nawet do wieczora. Co jeszcze może mieć wpływ na brak apetytu rano? Przyczyny bywają genetyczne – np. gdy mama kobiety w ciąży cierpiała na intensywne mdłości, można z dużym prawdopodobieństwem założyć, że to samo czeka jej córkę. Co więcej; uznaje się, że dolegliwości częściej dotyczą kobiet w pierwszej ciąży oraz w ciąży bliźniaczej.

Za brak apetytu w ciąży odpowiada podniesiony poziom hormonu hCG we krwi. Podobne objawy są skutkiem naturalnych przemian zachodzących w organizmie kobiety. Zdarza się jednak, że przyjmują one znamiona patologiczne. Raz na tysiąc ciąż pojawiają się tak zwane wymioty niepowściągliwe, które stanowią poważne niebezpieczeństwo zarówno dla mamy, jak i dla dziecka. Kiedy zachować czujność? Gdy kobietę przez długi czas dręczą wymioty, traci ona wodę i składniki mineralne, za to nie może przybrać na wadze. To prosta droga do uszkodzenia wątroby, odwodnienia, a nawet do poronienia. Jeśli martwisz się o swoje zdrowie, skontaktuj się z lekarzem prowadzącym – może on zadecydować o umieszczeniu Cię w szpitalu i dożylnym podawaniu niezbędnych składników mineralnych.

Brak apetytu a proces starzenia

Starzenie zupełnie zmienia zasady, na jakich funkcjonuje nasz organizm. U osób starszych metabolizm jest wyraźnie wolniejszy. Biorąc pod uwagę, że aktywność fizyczna jest na odpowiednio mniejszym poziomie, nie trzeba spożywać aż tylu wysokokalorycznych, bogatych w składniki energetycznie posiłków. Przewód pokarmowy pracuje wolniej; wytwarza się mniej soków trawiennych, a ciężkostrawne pokarmy nie są tak szybko przyswajane. Pojawiają się zaburzenia w ośrodkach głodu i pragnienia; braki w uzębieniu skutecznie utrudniają rozgryzanie pokarmu. Powszechną tendencją są problemy z zaparciami, wzdęciami, zgagą, odbijaniem się. Wreszcie: z wiekiem pojawiają się zaburzenia węchu, a i zmysł smaku nie jest tak wyostrzony, ja kiedyś. Wszystko to powoduje, że starość ściąga na nas brak apetytu – seniorzy są mniej zainteresowani jedzeniem i nie czerpią pełnej przyjemności ze spożywania posiłków.

Brak apetytu u dziecka?

Brak apetytu u dzieci rządzi się nieco innymi prawami. Choć wiele powodów się pokrywa, dochodzą także odmienne przyczyny braku apetytu, na przykład błędy żywieniowe polegające na wmuszaniu jedzenia maluchom przez rodziców. Poniżej przedstawiamy najpopularniejsze problemy powodujące zaburzenia łaknienia u dzieci:

  • błędy żywieniowe – nieurozmaicone posiłki albo jedzenie w pośpiechu to jedno, a zmuszanie maluchów do spożywania zbyt dużych ilości pokarmów to drugie. Najgorszy scenariusz obejmuje obciążanie przewodu pokarmowego dziecka także w przerwach pomiędzy posiłkami. Skutkuje to przeładowaniem przewodu pokarmowego albo reakcjami psychicznymi, które w efekcie hamują łaknienie;
  • podjadanie słodyczy i innych przekąsek – dzieci, które zajadają się słodkimi przekąskami, mają wyraźnie mniejszy apetyt. Jeśli maluch nalega na przekąskę i nie może wytrzymać do obiadu czy kolacji, zamiast batonika podaj mu owoce albo warzywa. Najlepszym rozwiązaniem jest pilnowanie regularności w spożywaniu posiłków;
  • alergie pokarmowe – brak apetytu u niemowlaka czy starszego dziecka może wynikać z alergii, np. na białko mleka krowiego, jajka, ryby, pszenicę, soję czy orzechy. Alergeny wywołują u dzieci sile bóle brzucha, a przez to maluch instynktownie unika przyczyny dokuczających mu objawów. Zdarza się, że zahamowane łaknienie idzie wówczas w parze ze zmianami skórnymi, wymiotami czy biegunką. Wówczas konieczna jest wizyta u lekarza – w przeciwnym razie dziecku grozi bardzo niebezpieczny wstrząs anafilaktyczny;
  • zespół złego wchłaniania – występuje u dzieci, które spożywają odpowiednie ilości pokarmu, a mimo to nie rozwijają się w sposób prawidłowy. U takich maluchów stolce są tłuszczowe i wyjątkowo cuchnące. Przykładem owego schorzenia może być zespół nietolerancji glutenu; oprócz tego, że pojawia się wtedy brak apetytu, odnotowuje się osłabienie dziecka, jego marudzenie i rozdrażnienie, wzdęty brzuszek i brak przybierania na wadze;
  • zaparcia nawykowe - jeśli chodzi o dziecięcy brak apetytu, przyczyny zaburzonego łaknienia mogą dotyczyć także zaparć nawykowych. Kał, który zalega w jelitach, z czasem twardnieje i powoduje ból w trakcie oddawania stolca. Dziecko zaczyna kojarzyć jedzenie z późniejszym dyskomfortem, a w efekcie świadomie go unika.

Niezależnie od tego, czy brak apetytu występuje u dorosłych czy u dzieci, nie należy go ignorować. Jeśli ma on charakter przewlekły, jak najszybciej zasięgnij opinii dietetyka albo skontaktuj się z lekarzem pierwszego kontaktu.

To również może cię zainteresować:

Za mało ważysz? Nie możesz przytyć? Odpowiednia dieta może to zmienić

Jedzenie jest ważne! Jak prawidłowo żywić osoby starsze?

Wiśnia - poprawia apetyt i walczy z bezsennością. Jakie właściwości zdrowotne i wartości odżywcze mają wiśnie?

Więcej o: